विश्व समुदाय कोरोना भाईरसको महामारीवाट प्रभावित छ । यसवाट बच्न सामाजिक दूरी, क्वारेन्टिन र संक्रमित भएका व्यक्तिहरुलाई आइसोलेसन वा अलग राख्ने प्रकृयालाई प्राथमिकताका साथ लागु गरिरहेको छ । हामी पनि लामो समय देखि बन्दाबन्दीको अवस्थामा छौं । सामाजिक दूरी कायम गरिएको छ । क्वारेन्टिन र आइसोलेसनमा व्यक्तिहरुलाई राखिएको छ । बिश्व स्वास्थ्यसंगठनले दिएको मापदण्डलाई आधारमान्दै धेरै प्रकृयाहरु अवलम्बन गरिदै आइएको छ । तर कोरोना भाईरसको संक्रमण बढिरहेको छ । सामाजिक दूरी, क्वारेन्टिन, आइसोलेस के हो, यसको किन महत्व छ । वर्तमान परिवेशमा नेपालमा के भईरहेको छ । कुन पक्षलाई वढावा दिनु पर्ने छ आदि बिषयमा यो आलेख केन्द्रीत छ ।
सामाजिक दूरी
तपाई र अन्य व्यक्ति वीच ठाउँ खाली राख्नु सामाजिक दूरी हो । यसलाई शारीरिक दूरी पनि भनिन्छ । वीचमा दुई मिटरको खाली राखिन्छ । सामाजिक दूरी कायम गर्न यात्राका लागि रोक लगाइन्छ । भिडभाड, समुह, ठुलाठुला जमघटमा भाईरसको संक्रमण छिटो फैलन सक्ने हुदाँ बन्द गरिन्छ । यस्तो कार्यले एक व्यक्तिमा भएको संक्रमण अर्को व्यक्ति जान पाउदैन । संक्रमण रोक्ने यो एक उत्तम उपाय हो । एक हजार बर्ष पहिले स्पेनिश इन्फुएन्जा महामारी आएको वेला सामाजिक दूरी कायम गरिएको थियो । त्यसैगरी सन् १९५७ को एसियन फ्लु, २००९ मा आएको स्वाइन फ्लुको प्रकोप, सन् २००३ को सार्समा समेत बिद्यालय, सार्वजनिक स्थलहरुमा हिडडुल गर्न वन्द गरिएको थियो । कोभिड १९ लाई नियन्त्रण गर्न टोल, गाउँ, शहर, जिल्ला, प्रदेश बन्द गरिएको छ । यसले गर्दा एक गाउँ, टोलको समस्या अर्कोमा जान पाउँदैन् । त्यसैले एक देश र अर्को देश बीचको सम्पर्क वन्द गरिएको छ ।
हामी तीन महिना देखि बन्दा बन्दीको अवस्थामा छौ । विमानस्थल वन्द छ । तर कोरोना भाईरसको संक्रमण बढीरहेको छ । नेपालमा कोरोना भाईरसको पहिलो केस माघमा पहिचान भएको थियो । दोश्रो केस त्यसको दुई महिना पछि चैत्र १० गते पहिचान भएको थियो । चैत्र ११ गते देखि नेपाल पूर्णरुपमा वन्दा बन्दीको अवस्थामा छ । जेष्ठ २१ गते सम्म आइपुग्दा ९ जनाको निधन भएको छ । संक्रमित व्यक्तिहरुको संख्या २ हजार ३ सय पुगि सकेको छ । देश वन्दा बन्दीको अवस्थामा छ तर कसरी संक्रमण बढीरहेको छ ?
कोभिड १९ को संक्रमण भए नभएको पहिचान गर्न यसले सहयोग गर्छ । प्राय भाईरस व्यक्तिमा प्रवेश गर्नासाथ कोभिड १९ का लक्षणहरु देखिदैनन् । लक्षणहरु देखिन समय लाग्ने हुदाँ क्वारेन्टिनमा बस्नु महत्वपुर्ण हुन्छ । हाम्रो देशमा स्थानीय सरकार, प्रदेश र केन्द्रीय सरकार विभिन्न स्थानमा क्वारेन्टिनहरु निमार्ण गरिएका छन् । त्यस्ता स्थानमा व्यक्तिहरु बस्नु पर्छ ।
संक्रमण फैलनुमा पहिलो कारण लामो समय सम्म युवाहरु भारतीय सीमा क्षेत्रमा रोकेर राखियो । जहाँ शौचालय, खानेपानी र सरसफाईको व्यवस्था कम्जोर थियो । त्यसै गरी भारतसंग सिमा क्षेत्रहरु खुला भएकाले हजारौ युवाहरु नेपाल भित्रिए । स्थानीय प्रशासन र सरकारलाई कति मानिसहरु नेपाल भित्रिए त्यसको सही रेकर्ड राख्न समस्या भयो । उनीहरुलाई सुरक्षित तवरले क्वारेन्टिनमा राख्न सकिएन । सामाजिक दुरी कायम गर्न नसक्दा संक्रमण फैलियो । अझै फैलन सक्ने सम्भावना बढेको छ । अर्को तर्फ सरकारले द्रुत गतिमा रोगको परीक्षण, पहिचान र व्यवस्थापन गर्न सकेन । अझै मलेसिया र खाडी मुलुकमा रहेका युवाहरुलाई नेपाल ल्याउने तयारी गरिरहेका छौं । सामाजिक दूरी कायम नगर्ने, क्वारेन्टिनमा नराख्ने हो भने संक्रमणले महामारीकोरुप लिन सक्छ । त्यसैले स्थानीय सरकार, प्रदेश सरकार, केन्द्रीय सरकार, संघ संस्थाहरुको सहयोगमा समयमानै व्यवस्थापनका लागि लाग्नु पर्ने देखिन्छ ।
हालै गरिएको अनुसन्धानले कोरोना भाईरसको संक्रमित व्यक्ति तर लक्षणहरु नदेखिएको व्यक्तिले अन्य व्यक्तिलाई कोरोना भाईरस फैलाउन भूमिका खेल्ने वताएको छ । विदेशवाट आएका व्यक्तिहरुको राम्रो परिक्षण, र अनुगमन प्रभावकारीढंगले गरिनु पर्छ । व्यक्ति व्यक्तिको सचेतनाले संक्रमण कम हुनलाई सहयोग गर्छ । त्यसैले तपाई जहाँ हुनुहुन्छ स्थानीय सरकारले गरेको निर्णयलाई लागु गरौं । यदि तपाई किराना पसल, औषधी पसल वा अन्य सामानहरु खरिद गर्न जादै हुनु हुन्छ भने कम्तीमा दुई मिटरको सामाजिक दूरी कायम गर्ने । घर वाहिर हिड्दाँ मुखमा मास्क र हातमा पञ्जा लगाउने । हातहरु राम्रोसंग सफा गर्ने । सामाजिक सञ्जाल वा अन्य माध्यम्वाट परिवार, नातेदार र साथीहरुसंग सम्पर्कमा रहिरहने ।
सामाजिक दूरीले बेफाइदा पनि गर्छ । व्यक्तिहरु सहजरुपमा हिडडुल गर्न पाउँदैनन् । व्यापार, व्यवसाय, रोजगार, बिद्यालय जाने सवै प्रकृया वन्द गरिन्छ । यसले व्यक्तिलाई चिन्ता, तनाव, डर, रिस जस्ता भावनात्मक कठिनाईहरु सृजना गरेको छ । संचारजगतले दिएको कोरोना सम्बन्धी समाचार एवं अर्थतन्त्रमा पारेको नकारात्मक प्रभावले व्यक्तिको दैनिक जीवन सहजरुपमा लैजान कठिन भएको छ । अनिश्चितता र नैराश्यताले व्यक्तिलाई आत्महत्याको अवस्था सम्म लैजान सक्छ । बन्दाबन्दीको अवस्थामा मात्रै नेपालमा ९ सय ८२ जनाले आत्महत्या गरेको प्रहरीको तथ्यांक छ । अन्य सामाजिक अपराधहरु बढ्न थालेका छन् । त्यसैले आर्थिक र सामाजिक समस्यालाई व्यवस्थापन गर्न सरकारको दीर्घकालिन योजना वनाउनु पर्ने देखिन्छ । व्यक्तिमा आउन सक्ने मनोबैज्ञानिक पक्षलाई बलियो वनाईराख्न मनोसामाजिक सहयोगका कार्यक्रमहरुलाई उत्तिकै ध्यान दिइनु पर्ने देखिन्छ ।
क्वारेन्टिन
कुनै संरक्षित स्थान वा घरमा बस्नु क्वारेन्टिन हो । संक्रमण फैलिएको क्षेत्रवाट आएका व्यक्तिहरुलाई यस्ता स्थानमा राखिन्छ । १४ दिन सम्म व्यक्तिहरुलाई यस्ता स्थानमा राखेर स्वास्थ्यको प्रत्यक्ष अनुगमन गरिन्छ । कोभिड १९ को संक्रमण भए नभएको पहिचान गर्न यसले सहयोग गर्छ । प्राय भाईरस व्यक्तिमा प्रवेश गर्नासाथ कोभिड १९ का लक्षणहरु देखिदैनन् । लक्षणहरु देखिन समय लाग्ने हुदाँ क्वारेन्टिनमा बस्नु महत्वपुर्ण हुन्छ । हाम्रो देशमा स्थानीय सरकार, प्रदेश र केन्द्रीय सरकार विभिन्न स्थानमा क्वारेन्टिनहरु निमार्ण गरिएका छन् । त्यस्ता स्थानमा व्यक्तिहरु बस्नु पर्छ ।
सरकारको अनुमतिमा आफ्नो सुरक्षित घर छ भने घरलाई पनि क्वारेन्टिन वनाउन सकिन्छ । तर क्वारेन्टिनमा रहदाँ कोरोना भाईरसका सामान्य लक्षणहरु उच्च ज्वरो, खोकी, र श्वासप्रश्वासलाई ध्यान दिनु पर्छ । यदी यस्ता लक्षणहरुको विकास भएमा शरीरको तापक्रमको मापन गर्नु पर्छ । संक्रमण भए नभएको पहिचान गर्न क्वारेन्टिनले ठुलो सहयोग गर्छ । यदि संक्रमणको शंका देखिएका सम्पर्कमा रहेका व्यक्तिहरुलाई तुरुन्तै टेसिङ गराउँनु पर्छ । क्वारेन्टिनमा रहदाँ आफु र अन्य व्यक्ति वीचको दूरी कम्तीमा दुई मिटर वनाइनु पर्छ । शंकास्पद व्यक्तिहरु क्वारेन्टिनमा रहदाँ रोग महामारी फैलने सम्भावना कम हुन्छ । संक्रमण रोकिन्छ । रोगका भाईरसहरु आफन्त, नातेदार र छिमेकीलाई सर्देन् । क्वारेन्टिन निमार्ण गर्दा सके सम्म व्यक्तिहरुको आवत जावत कम हुने स्थानमा गरिनु पर्छ । जहाँ स्वास्थ्य परिक्षण, खाने, बस्ने, सफाई, चर्पीको न्यूनतम व्यवस्था भएको हुनु पर्छ ।
भारतीय भूमिवाट लाखौ युवाहरु नेपाल भित्रिएका छन् । तर स्थानीय सरकारले तयार पारेको क्वारेन्टिनहरु अप्रयाप्त छन् । आधारभुत आवश्यकताहरु शौचालय, पानी, खाना, बस्नको राम्रो प्रवन्ध नहुदाँ कोरोना संक्रमण बढ्ने सम्भावना प्रवल छ । त्यस वाहेक अन्य रोगहरुको सिकार हुन सक्ने सम्भावना त्यत्तिकै छ । त्यसैले सरकार, स्थानीय निकाय, संघसंस्थाको सहयोगमा विदेशी भूमिवाट आएकोहरुको सुरक्षा र स्वास्थ्यको राम्रो प्रवन्ध मिलाइनु पर्छ । राम्रो प्रवन्ध नभएमा कोरोना भाईरसको संक्रमण अझै बढ्न सक्ने छ ।
आइसोलेसन
कोरोना भाईरसवाट संक्रमित व्यक्तिलाई आइसोलेसन गर्नु वा एकान्तमा राख्नु वा अलग राख्नु नै आइसोलेसन हो । जहाँ रोगीलाई चिकित्सकहरुले प्रत्यक्ष निगरानी गर्दछन् । यसले अन्य व्यक्तिहरुमा संक्रमण फैलने सम्भावना हुदैन् । संक्रमित व्यक्तिलाई सरकारले तोकेको स्थान वा घरमानै अलग गराईनु पर्छ । जव सम्म व्यक्ति भाईरसको नेगेटिभ अवस्था आउँदैन तव सम्म व्यक्तिलाई आइसोलेसनमा राखिनु पर्छ ।
क्वारेन्टिन र आइसोलेसनमा रहदाँ व्यक्तिलाई चिन्ता, तनाव, रिस र डर हुन सक्छ । कोरोना सर्छकी भन्ने डर हुन्छ । तपाईको साथी वा परिवार तपाई प्रति असष्तुष्ट होला । कतिपयलाई स्वस्थ्यकर्मी वा सरकारले राम्रो ध्यान नदिएको रिस भनि उठ्न सक्छ । लामो समय देखि वन्दा बन्दीको अवस्थाका कारण मनमा अस्थिरता र निराशाहरु आएको हुन सक्छ । आफन्त, नातेदार र साथीभाईवाट अलग्गै वस्नु पर्दा एक्लोपनको अनुभूति आउन सक्छ । अनिश्चितताका कारण मनलाई व्यवस्थापन गर्न कतिपयले नकारात्मक व्यवहारहरु जस्तै रक्सी पिउने, चुरोट खाने बढेको हुन सक्छ । त्यसैले हरेक व्यक्तिको आफ्नो मनोबैज्ञानिक पक्षको बिशेष ख्याल गर्नु पर्छ । त्यसका लागि ध्यान, योग, खाना खाने, सुत्ने, पत्रपत्रिका पढ्ने, आफन्तसंग कुरा गर्ने समय निर्धारण गर्न सकिन्छ ।
क्वारेन्टिन व्यवस्थापन पक्षले हरेक व्यक्तिलाई आफ्नो मनका कुराहरु भन्न सक्ने विश्वासिलो वाताबरण वनाई सहयोग गर्नु पर्छ । व्यक्तिमा जति आत्मबल बलियो छ उतिनै रोगसंग लड्ने प्रतिरोधात्मक क्षमता बलियो हुन्छ । कतिपय क्वारेन्टिनमा स्वास्थ्यकर्मी र मनोविमर्शकर्ताहरुले व्यक्तिमा आउन सक्ने डर, त्रास र तनावलाई कम गर्न मनोसामाजिक सहयोग प्रदान गरिएको छ । जसले गर्दा व्यक्तिको मनोबैज्ञानिक पक्षलाई स्वास्थ्य रहन सहयोग गर्छ । व्यक्तिमा आउन सक्ने नकारात्मक मनोबिज्ञानलाई समयमै व्यवस्थापन गर्न क्वारेन्टिन व्यवस्थापन पक्षले पत्रपत्रिका, टेलिभिजन र अन्य खेलकुदका सामाग्रीहरुको पनि व्यवस्थापन गर्दा राम्रो हुन्छ । जसले गर्दा क्वारेन्टिनमा व्यक्तिहरु रहे पनि वाहिरी सामाजिक पक्षसंग सम्बन्ध स्थापित भईरहन्छ । व्यक्तिलाई एक्लोपनको महसुस हुदैन् । कतिपय स्थानमा संक्रमित व्यक्तिहरु भाग्दा त्यसको असर आफ्नै परिवार र समुदायलाई पर्न सक्छ । त्यसैले क्वारेन्टिनको महत्वको बारेमा आफन्त, नातेदारले राम्ररी बुझाउनु जरुरी छ । गाउँपालिका, नगरपालिका, सरकारबाट तयार गरिएका क्वारेन्टिनमा न्यूनतम मापदण्ड तयार गरिनु पर्छ । कतिपय स्थानमा तयार गरिएका क्वारेन्टिनहरुमा चर्पी, बत्ति, पानीको प्रवन्ध नभएको वताइएको छ जसका कारण कोरोना भाईरससंग अन्य रोगको संक्रमण फैलन सक्ने सम्भावना देखिन्छ ।
समग्रमा सामाजिक दूरी, क्वारेन्टिन र आइसोलेसनले कोरोना भाईरसको व्यवस्थापनमा सहयोग गर्छ । क्वारेन्टिन र आइसोलेसनमा रहदाँ न्यूनतम मापदण्ड र व्यक्तिमा आउन सक्ने मनोबैज्ञानिक पक्षलाई चासो दिनु पर्छ । सामाजिक र आर्थिक गतिविधिलाई बढावा दिन सरकारको विशेष रणनीति वनाई लागु गर्नु पर्छ । यसले गर्दा व्यक्तिको सामाजिक, आर्थिक र मनोबैज्ञानिक पक्षमा टेवा पुग्छ ।
Related News
सम्बन्धित समाचार
कास्की कांग्रेसको शिखर पुरूषको अवसान
जून ओर्लेको रात र त्यसको आलोक
नयाँ बिहानी: आदर्श समाजको २९ औं वर्ष
गण्डकी प्रदेश प्रशिक्षण प्रतिष्ठानका ४ वर्ष र आगामी कार्यदिशा
राणा कालमै हलो जोत्ने क्रान्तिकारी पं. मुक्तिनाथ
hero news full width
मुख्य समाचार
संविधान मिचेर मुख्यमन्त्रीलाई बहुमत, कांग्रेस सर्वोच्च जाने
भलिबलमा अटल हिमाल
वैशाख २३, २०८१गण्डकीमा सभामुखले संविधान मिचेको कांग्रेसको आरोप
वैशाख २३, २०८१गण्डकीमा ३० सिटलाई बहुमत, मुख्यमन्त्रीमा खगराजको निरन्तरता, सभामुखलाई कांग्रेसले देखायो कालो झन्डा
वैशाख २३, २०८१गण्डकी प्रदेश सभाको बैठक ३० मिनेटका लागि स्थगित
वैशाख २३, २०८१मुलुकमा राजनीतिक अस्थिरताको जड नै माओवादी : कांग्रेस संसदीय दलका नेता पाण्डे
वैशाख २३, २०८१