१. नेपालका जलविद्युत आयोजनामध्ये सर्वाधिक चर्चित र विवादित अरुण तेस्रो जलविद्युत आयोजनाको पीडिए वार्ता टुङ्गएिको समाचार आएको छ। सरकारले त्यो जलविद्युत आयोजना भारतको सतलज जलविद्युत निगमलाई बुट प्रणालीअन्तर्गत बनाउन दिने निर्णय गरेको छ।

२. अरुण तेस्रो नेपालको सस्तो र बलियो जलविद्युत आयोजना मानिन्छ। त्यसमा हिउँद र वर्षामा पानीको मात्रा धेरै थपघट नहुने भएकोले विद्युत उत्पादनमा पनि धेरै उतारचढाव हुँदैन। ती सबै विचारेर त्यो आयोजना विश्व बैड्ढ, एसियाली बैड्ढको ऋण सहयोगमा नेपालले बनाउन तैयार भएको थियो। तर एमालेले विश्व बैड्ढलाई चिठ्ठी लेखेर त्यो रोक्न लगाएको थियो।

३. त्यसबेला कसैले त्यसलाई महङ्गो प्रोजेक्ट भने भने कसैले त्यसले वातावरण बिगार्छ भने। त्यो प्रोजेक्ट रोक्न कोही विश्व बैड्ढको कार्यालयसम्म पुगे। नेपालको ठूलो पार्टीले नै विरोध गरेकाले विश्व बैड्ढले लगानी गर्ने निर्णय परित्याग गर्‍यो। जसको कारण नेपालले त्यो बनाउने कुरा छोड्नुपर्‍यो।

४. केही वर्षपछि भारत सरकारको समेत लगानी भएको सतलज जलविद्युत निगमले निर्माण गर्न आएपछि त्यो प्रोजेक्टको त्यसबेला किन विरोध भएको रहेछ भन्ने सबैलाई प्रष्ट भयो। एक वर्षदेखि त्योसँगै पीडिए वार्ता भइरहेको छ। तर वातावरण र अन्य केही पनि कुरा उठाएर कोही पनि विरोधमा आएको देखिएको छैन।

५. बुट प्रणालीअन्तर्गत निर्माण भएमा अहिले यति नाफा हुन्छ र उति नाफा हुन्छ भनी ठूलठूला आँकडा देखाउने गरिएको छ। त्यस्तो राम्रो प्रोजेक्ट नेपालले नै विश्व बैड्ढको सहयोगमा बनाएको भए कति नाफा हुन्थ्यो ? एउटा महत्त्वपूर्ण के पनि छ भने त्यसबेला अरुण तेस्रो थालिएको भए देशले लोडसेडिङको यो दुर्दशा भोग्नुपर्ने नै थिएन।

६. अहिले नेपालमा जलविद्युत क्षेत्रमा लगानी गर्ने धेरै आएको बुझ्नमा आएको छ। भारतसँग विद्युत व्यापारको सम्झौता भएपछि धेरै पार्टीयतातिर आकषिर्त भएका छन्। यो एक खुसीको कुरा हो। वषौर्ंदेखि खेर गइरहेको पानीको सदुपयोग हुन गइरहेको छ। सरकारले बुट प्रणालीको मापदण्ड पनि तैयार गरेको छ।

७. तर एउटा ध्यान दिनुपर्ने कुरा के छ भने विदेशी लगानीको लोभमा राम्रा सस्तो प्रोजेक्ट सबै अरुलाई दिनुहुँदैन। केही राम्रो र सस्तो प्रोजेक्ट सुरक्षित राख्नुपर्दछ। आज नभए त्यस्तो प्रोजेक्ट हामी आफैले भोलि गर्न सक्नेछौं। अरुण तेस्रोमा हामी जसरी फस्यौं, अब त्यसरी फस्न हुँदैन। यसबाट ठूलो शिक्षा लिनुपर्दछ।