१. आज वैशाख पूणिर्मा। इसापूर्व ५६३ को वैशाख पूणिर्माको दिन सिर्द्धार्थ गौतमको लुम्बिनीमा जन्म भएको थियो भने ३५ वर्षको युवावस्थामा उनले बुद्धत्व प्राप्त गरेका थिए। ४५ वर्षसम्म निरन्तर धर्म प्रचार गरी ८० वर्षको उमेरमा वैशाख पूणिर्माकै दिन उनको महापरिनिर्वाण भएको थियो। जन्म, बुद्धत्व प्राप्ति र महापरिनिर्वाण जस्तो त्रिसंयोग परेको दिन भएकोले आजको दिनको विशेष महत्त्व छ।

२. भगवान बुद्धको धर्म शीलको धर्म हो, मैत्रीको धर्म हो र करुणाको धर्म हो। यो धर्म समानता र अहिंसामा आधारित छ। शान्ति स्थापना गर्नु यसको उद्देश्य हो। जस्तोसुकै वैरीलाई पनि मैत्रीपूर्ण व्यवहार गर्नु यसको महत्त्वपूर्ण सन्देश हो। यिनै कुराहरू अपनाएर धेरैले आफ्ना जीवन सार्थक पारेका छन्।

३. यो शान्ति र समानताको धर्म भएकोले यसको महत्त्व संसारमा बढ्दै गएको छ। विश्व संस्था संयुक्त राष्ट्र सङ्घ लुम्बिनीको विकासको लागि अग्रसर भएर लागिरहेको छ। हेगस्थित अन्तर्राष्ट्रिय न्यायालयमा बुद्धको मूर्ति स्थापना गरिएको छ भने आज पेरिसमा रहेको युनेस्कोको मुख्यालयमा पनि बुद्ध प्रतिमा राखिने भएको छ।

४. नेपालका राष्ट्रिय विभूति शान्ति नायकको प्रतिमा त्यसरी विश्व संस्थाहरूमा राखिनु नेपाल र नेपालीका लागि गौरवको कुरा हो। तर नेपालमा  नै बत्तिमुनि अँध्यारोझैं भएको छ। बुद्धको मूर्ति कतै राख्न लागे विरोध हुन थाल्छ र अनेक बाधा अवरोध तेस्र्याउने गर्दछन्। धेरै ठाउँमा त्यस्तो भएको छ।

५. विद्वानहरूले बौद्ध दर्शनलाई पूर्र्वीय दर्शनको रूपमा व्याख्या गर्ने गर्दछन्। तर अब यसलाई पूर्र्वीय दर्शन भाषा नभनी नेपालकै मौलिक दर्शनका रूपमा प्रचार-प्रसार गर्नुपर्दछ। नेपालका राष्ट्रिय विभूतिद्वारा प्रतिपादित धर्म दर्शन साँचो अर्थमा नेपाल र नेपालीको आफ्नै धर्म दर्शन हो, मौलिक दर्शन हो।

६. योसँग नेपाल र नेपालीको राष्ट्रियता गाँसिएको छ। आत्मीयता जोडिएको छ र भावनात्मकता टाँसिएको छ। त्यसकारण यसको विश्वमा जति प्रचार-प्रसार बढ्दै जान्छ, उति नेपाल र नेपालीको मान सम्मान र प्रतिष्ठा पनि बढ्दै जान्छ। यो कुरा अब धेरैले महसुस गर्न थालेका छन्।

७. अहिले बुद्ध शिक्षा पढ्ने र पढाउने काम सुरु भएको छ। गुम्बा र विहारहरूमा मात्र होइन क्याम्पस, विश्वविद्यालयमा पनि पठनपाठनको व्यवस्था छ। यसले नयाँ आशाको किरण देखाएको छ। पठनपाठनको यो व्यवस्थाले बुद्ध धर्मको प्रचार-प्रसारमा गति थपिने छ र हिजोझैं बत्तिमुनि अँध्यारो अब हुने छैन भनी अपेक्षा गर्न सकिन्छ।