१. तनहूँ जिल्लाको सदरमुकाम दमौलीलाई वेदव्यासको जन्मस्थलको रुपमा अंकित गर्न स्थानीयबासीहरुले केही वर्षदेखि निरन्तर प्रयास गरिरहेका छन्। गत आइतबार एक भव्य समारोहका बीच वेदव्यासको पुर्णकदको सात फिट अग्लो ढलौटको मूर्ति अनावरण गरिएपछि दमौली फेरि चर्चित भएको छ।

२.     यो मूर्तिको स्थापनाले वेदव्यासको जन्मस्थल दमौलीमा भएको भन्ने सन्देश विश्वसामु पुर्‍याउन सहयोग पुग्ने बताइएको छ। त्यस स्थलको विकासका लागि त्यहाँ व्यास क्षेत्र विकास कोष गठन गरिएको छ। त्यसको अतिरिक्त, व्यास नमुना मूर्ति प्रतिष्ठान समिति र शिव पञ्चायत मन्दिर संरक्षण समिति पनि कार्यरत् छन्।

३.     दमौलीमा व्यास गुफा छ। त्यही गुफामा व्यासले चार वेद र अठार पुराण निर्माण गरेको किंवदन्ती छ। त्यहाँ व्यास गुफाका अतिरिक्त, लव र कुशलगायत सीताले पाइला टेकेको स्थान आदि पनि छन्। त्यहाँ प्राचीन स्मारकहरु धेरै छन्। तर तिनीहरुको उचित किसिमले पहिचान भएको छैन।

४.     त्यस्तो महत्त्वपुर्ण स्थानमा पुरातात्त्विक विभागले ध्यान जानु आवश्यक छ। त्यहाँ उचित किसिमले उत्खनन् गरिएमा एकातिर पुरातात्त्विक एवं धार्मिक सामग्रीहरु फेला पर्ने र अकोर्तिर त्यसले त्यस स्थानको प्राचीनता नाप्न सकिने र महत्त्व बढ्ने प्रष्ट छ। त्यस स्थानमा तीन हजार वर्ष भन्दा पुरानो सामग्रीहरु भेटिन सक्दछ।

५.     अहिले त्यहाँ भौतिक पुर्वाधारहरु निर्माण गर्ने काम भइरहेको छ। भौतिक पुर्वाधार निर्माणका साथै त्यहाँ जाने दर्शनार्थीहरुको संख्या पनि बढ्दै गएको छ। जसले गर्दा स्थानीय सम्बद्ध व्यक्तिहरु उत्साही पनि भएका छन्। त्यही उत्साहको प्रतीक हालै त्यहाँ ढलौटको मूर्ती स्थापना गरिएको हो।

६.     व्यास क्षेत्र विकास कोषका अध्यक्ष वृषराज श्रेष्ठले त्यहाँ एक सय आठ फिटको विश्वकै अग्लो व्यासको मूर्ति निर्माण कार्य अगाडि बढाइसकेको जानकारी पनि दिएका छन्। २७ करोडको लागतमा बन्ने त्यो विश्वकै अग्लो मूर्ति निर्माण पूरा भएमा त्यस स्थलको महत्त्व धार्मिक दृष्टिले मात्र होइन, पर्यटकीय दृष्टिले पनि उत्तिकै महत्त्वपुर्ण हुनेछ।

७.     सेती नदी र मादी नदीको दोभानमा अवस्थित त्यस स्थानको त्यसै पनि महत्त्व छ। जंगलतिर अवलोकन गर्दा प्राचीन ढु·ाहरु इनार, पोखरीजस्तो ठाउँहरुले धेरै छन्। कतै गाउँको ढु·ा छन्। तिनीहरुले धेरै कुरा भनिरहेका छन्, तर के भनेका हुन् बुझ्न सकिएको छैन। त्यसकारण तिनीहरुको उत्खनन् गरी पहिचान गर्न निरन्तर आवश्यक छ।