पोखरा । पोखरा महानगरपालिकाले नगभित्रका महत्वपूर्ण सम्पदालाई ‘सार्वजनिक निजी साझेदारी’ का नाममा लामो समयका लागि ठेक्का लगाउने तयारी गरेको छ । सेती नदीको खोंच, पाताले छाँगो, विभिन्न घाटहरु ३५ देखि ४० वर्षसम्म निजी कम्पनीलाई ठेक्का दिने गरी सम्झौता पत्रनै ड्राफ्ट भइसकेको छ । पोखरा महानगरपालिकाले यसका लागि अलग्गै ऐन बनाएको छ । त्यही ऐन कार्यान्वयनका लागि नियमावली बनाइयो । तर महानगरको नियमावली संघको भन्दा फरक छ । संघको नियमावलीमा बढीमा ३० वर्षभन्दा बढी अवधिका लागि सानिसा अवधारणामा ठेक्का दिन नमिल्ने स्पष्ट व्यवस्था छ । विशेष परिस्थिति देखाएर ठेक्का थप्नु परे दोस्रो चरणमा २० वर्ष थप्न मिल्ने गरी व्यवस्था मिलाइएको छ । पोखराले सिधै ४० वर्षसम्म ठेक्का लगाउन मिल्ने गरी ठेक्का बन्दोबस्तीको नियमावली बनायो । कुनै पनि तल्ला सरकारले संघ सरकारको ऐन÷नियम कानुनसँग बाझिने कानुन बनाउन मिल्दैन । तर पोखराले संघलाई नै चुनौती दिएको छ ।
आम्दानीको आँकलन
पोखराको प्रमुख आम्दानीको स्रोत घाटगद्धी हो । रामघाटबाट मात्रै बर्सेनि साढे ७ करोड आम्दानी हुन्छ । यो बर्सेनि थपिँदै जान्छ । महानगरको खातामा नगए पनि पाताले छाँगो आम्दानीका हिसाबले राम्रो क्षेत्र हो । सेती नदीसँग आश्रित जलचर प्राकृतिक रुपमा महत्वपूर्ण छन् । आम्दानीको पूर्व आँकलन नगरी ठेकेदारको लहलहैमा लागेर महानगरले सम्पदा सुम्पिन लागेको छ । ‘हामीसँग अध्ययनको कुनै मेकानिजम छैन । त्यो सम्भावना पनि छैन,’ सानिसा फोकल पर्सन महेन्द्रबहादुर गोदारले भने, ‘त्यत्रो प्रोजेक्टको डिपिआर पोखराले बनाउन सक्दैन । त्यो खालको विज्ञ महानगरसँग छैनन् । साह्रै खर्चिलो हुन्छ ।’ ठेकेदारले दोहन गर्ने स्रोमाथि ठेकेदारले नै गरेको अध्ययन सफल नहुने निश्चित छ ।
महानगरपालिका भने ठेकेदारकै अध्ययनमा ढुक्क छ । न जोखिम आँकलन गरिएको छ न त आम्दानीको अनुमान नै ।
सेती खोंचको आयोजनाबाट अवधि छुट्याएर आम्दानी तोकिएको छ । सुरुको ५ वर्ष ५० लाख रुपैयाँ र आम्दानीको थप ५ प्रतिशत महानगरलाई दिने भनिएको छ । ६ देखि १० वर्षसम्म ७५ लाख, ११ देखि १५ सम्म १ करोड, १६ देखि २० सम्म १ करोड २५ लाख, २१ देखि २५ सम्म १ करोड ५० लाख, २६ देखि ३० सम्म १ करोड ७५ लाख र ३० देखि ४० वर्षसम्म २ करोड वार्षिक र थप ५ प्रतिशत आम्दानी दिनुपर्छ । यहाँ पर्यटकीय पूर्वाधार बनाउन १ अर्ब ५८ करोड लगानी गर्ने मनसायपत्र बुझाएको छ । पाताले छाँगोमा भने ५० करोड लगानी गर्ने र वार्षिक २ करोडका दरले महानगरको खातामा जम्मा गर्ने कम्पनीले जनाएको छ । रामघाटको प्याकेज भने छुट्टै बनाउन लागिएको छ ।
जोखिमसँग मजाक
धेरै अध्ययनहरुले पोखराको सेती वरिपरिको क्षेत्र र पाताले छाँगो भएको क्षेत्रलाई बढी जोखिमयुक्त मानेको छ । त्यसैले सेतीको आसपास ७० मिटरसम्म मापदण्ड छ । महेन्द्रपुल बाहेक स्थानमा ठाउँहेरी मापदण्ड तोकिएको छ । नदीको नजिक साना संरचना बनाउन समेत बन्देज लगाइएकोमा क्यान्टिलिभर पुल, रेस्टुरेस्ट लगायत ठूला संरचना नदीभित्रै बनाउन दिनु वैज्ञानिक र सुरक्षित हुन सक्दैन । विज्ञहरु सेतीलाई मजाकको रुपमा लिन नहुने बताउँछन् । ‘सेतीको डिल, गुप्तेश्वर गुफा क्षेत्र बढी जोखिममा छ । त्यही क्षेत्रमा अव्यवस्थित संरचना बनिरहेका छन्,’ भूगोलविद् डा. कृष्ण केसी भन्छन्, ‘केही ठाउँ उच्च जोखिममा छ । अहिले नै सचेत हुन सकिएन भने थेग्न नसक्ने क्षति व्यहोर्नु पर्छ ।’
सन् १९९८ को प्रतिवेदनले पोखरामा सेती नदीको नदीपुरदेखि रातो पैह्रोसम्मको ठाउँलाई ‘रेड जोन’मा पारेको थियो । महानगरले यही ठाउँमा विशेष आयोजना सन्चालन गर्दै छ । स्रोतका अनुसार गाइघाटदेखि दोबिल्लासम्मको ८.६८ किलोमिटर क्षेत्र र पाताले छाँगोदेखि फेवा ड्यामसम्मको डेढ किलोमिटर क्षेत्र निजी कम्पनीलाई दिन लागिएको हो । त्यो मात्रै होइन, फेवाताल, बेगनाससहित ९ वटा ताल र सेती नदीको घेरोलाई रामसार सूचीमा सूचीकृत गरिएको छ । त्यो अनुसार संरक्षण र सम्बद्र्धन गर्नुपर्ने हो । कुनै योजना बनेको छैन । बरु दोहन मात्रै बढेको छ ।
आयोजनाको विस्तृत अध्ययन प्रतिवेदन (डिपिआर) समेत बनाइएको छैन । वातावरणीय प्रभाव मूल्यांकन (इआइए) बनेको छैन । ठेक्कापछि अध्ययन प्रक्रिया अघि बढ्ने महानगरले जनाएको छ ।
सर्वाधिक असफल कार्यक्रम
सार्वजनिक निजी साझेदारी कार्यक्रम पोखरामा दशकअघि देखि सञ्चालनमा छ । पोखराको सबैभन्दा धेरै असफल कार्यक्रम हो, ‘पिपिपी’ मोडल । यसअघि फोहोर व्यवस्थापन, होर्डिङ बोर्ड, व्यवसाय कर संकलनदेखि प्रतीक्षालय समेत पिपिपी मोडलमै बनाइयो । यी कार्यक्रमबाट महानगरलाई आम्दानीभन्दा बढी नोक्सानी भएको छ । मेयर मानबहादुर जिसी पहिले व्यक्तिको लहडमा चलेकोले असफल भएको दाबी गर्छन् । ‘पहिले र अहिलेको मोडल फरक छ । उतिबेला ऐन कानुन थिएन, आफूखुसी सम्झौता हुन्थे,’ उनले भने, ‘अहिले त्यो छैन । कानुनले बाँध्छ । गलत गर्ने ठाउँ दिँदैन ।’
जानेबेलामा जुनीभरिको सम्झौता
स्थानीय तहमा हरेक ५ वर्षमा नेतृत्व फेरिन्छ । संघीयतापछि पहिलो कार्यकालको उत्तराद्र्धमा छ, मेयर जिसी नेतृत्व टोली । जाँदाजाँदै आधा शताब्दीलाई महत्वपूर्ण सम्पदा निजीकरण गर्नु राम्रो मानिँदैन । ‘२५ वर्षको एउटा पुस्ता मानिन्छ । भोलि अर्को मान्छे मेयर हुँदा चाहेजस्तो पोखरा बनाउन सक्दैन,’ अध्येता विश्व सिग्देल भन्छन्, ‘अहिलेको नेतृत्व जतिसक्दो छिटो बेच्न मिल्ने जति सम्पत्ति सिध्याएर उम्किन लागेको छ । प्रतिपक्षी पार्टी र अरुहरु चुप बसे । यो मौनता भनेको उनीहरुको मिलेमतो हो ।’ अहिले महानगरले जनविरोधी निर्णय गर्न लागेको भन्दै सच्याउन उनले सुझाव दिए । ‘यस्ता सम्पत्तिहरु मापदण्ड कायम गरेर पर्खाल लाउँछन् । फुटट्रयाक बनाउनु पो पर्छ,’ उनले अघि भने, ‘हरियाली कायम राख्ने, पानीको स्वच्छता कायम राख्नुपर्छ । मापदण्ड मिचेर ५ मिटर राखेको छ । किनार बेचेर खाए ।’ सम्पदा सन्ततिका लागि सुरक्षित राख्नुपर्ने अगुवाहरुको सुझाव छ । दुई साता पछि ठेक्का सम्झौता हुने बताइएको छ ।
Related News
सम्बन्धित समाचार
प्रतिभामा सिमसार बहस गर्दै विद्यार्थी
जरोटुप्पोमा सम जयन्ती र सम्मान
‘शैक्षिक क्षेत्रबाट प्रहरी कार्यालय हटाऊ’
सराङकोटमा फागुन १४ देखि महायज्ञ हुने
नमस्ते हस्पिटल १३ औं वर्षमा
hero news full width
मुख्य समाचार
सहारा एकेडेमीका ६ खेलाडी ब्रिगेड ब्वाइजमा अनुबन्धित
कोटीहोम गोलचक्करमा पोखरा
माघ २८, २०८१थ्रिस्टार सेमिफाइनलमा प्रवेश
माघ २८, २०८१पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र पोखरामा
माघ २८, २०८१गण्डकी धौलागिरी पेट्रोलियममा मोहन
माघ २८, २०८१सम जयन्तीमा रंगकर्मीको सम्मान
माघ २८, २०८१