हेमजा ।  कास्कीको ढिकुरपोखरी पछिल्लो समय दुधगाउँको रुपमा परिचित छ । यहाँका अधिकांश मानिस दुध बिक्री वितरण गर्दछन् । तर कोरोना भाइरस महामारीका कारण जारी निषेधाज्ञाले उनीहरुको व्यवसाय नराम्ररी प्रभावित बनेको छ । कतिपय किसान उत्पादित दुधले बजार नपाउँदा गाईभैंसीलाईलाई खुवाउन बाध्य छन् ।
अन्नपूर्ण गाउँपालिका वडा ३, मराउँचेमा करिब ३० घर छन् । कृषिमा आवद्घ यहाँका अधिकांश घरपरिवारले दुध बिक्रीका लागि कम्तीमा एउटा गाई र भैंसी पाल्दै आएका छन् । स्थानीय प्रगतिशील युवा क्लब प्राङ्गणमा नागडाँडा दुग्ध संहकारीले संकलन डिपो पनि स्थापना गरेको छ । डिपोमा हरेक दिन बिहान २ सय १० देखि २ सय ३० लिटरसम्म दुध संकलन गरिन्छ ।

बाँदर र असिनाले वर्षेनी सताउने किसानलाई गाउँमै डिपो स्थापनाले खुसीको सञ्चार ल्यायो । किसान उत्साहित हुँदै दुग्ध व्यवसायमा होमिए । करिब ३ वर्षयता यो गाउँ दुधगाउँकै फराकिलो परिचय खोज्दै थियो । मराउँचेवासीले दुध बिक्रीबाट खर्च कटाएर स्थानीय प्रगतिशील कृषि उत्पादक सहकारीमा मासिक केही रकम समेत बचत गर्ने गर्दछन् ।

नागडाँडा दुग्ध उत्पादक सहकारीले लकडाउन कारण देखाउँदै सातामा २ दिन दुध संकलन रोकेपछि किसानमा निराशा छाएको हो ।

अहिले कोरोना कहरसँगै उनीहरु दुग्ध व्यवसायबाट भने त्यति सन्तुष्ट छैनन् । किनकि उत्पादित दुध सधैं बिक्री हुन्छ भन्ने ठेगान छैन । दुध संकलन गरिहेको नागडाँडा दुग्ध उत्पादक सहकारीले बजार माग मध्यनजर गर्दै कहिलेकाही दुध संकलन रोक्ने गरेको छ । सहकारीले लकडाउन कारण देखाउँदै सातामा २ दिन संकलन रोकेपछि किसानमा निराशा छाएको हो । लकडाउन लम्बिए सातामा ३ दिनसम्म पनि डिपो बन्द गर्नुपर्ने जनाइएको छ ।

‘यतिबेला दुध, पनीर र दहीको माग कम छ । गाईभैंसीलाई खुवाउने दाना महँगिएको छ । दुध पनि बिक्दैन । त्यसैले दानाको सट्टा पानीमा मिसाएर कहिलेकाहीँ दुध नै गाईंभैंसीर्ला नै खुवाउने गरेका छौं,’ स्थानीय किसान बलराम पौडेलले गुनासो पोखे ।

उनले २०७१ यता मराउँचे अर्गानिक कृषि फार्म स्थापना गरी हाल दुग्ध व्यवसायका लागि १२ वटा गाई पालेका छन् । साथै केही तरकारी खेती पनि गर्छन् । उनले दैनिक कम्तीमा ३० देखि ३५ लिटरसम्म दुध उत्पादन गर्ने गरेको बताए । तर सधैँ सबै बिक्दैन ।

उनीजस्तै मराउँचेसहित साविक ढिकुरपोखरीका दुध उत्पादक किसानमा चिन्ता छाएको हो । कोरोना कहरसँगै लकडाउन लम्बिने हो भने व्यवसाय नराम्ररी प्रभावित हुने उनीहरुको अनुमान छ ।

ढिकुरपोखरीमा अधिकारीडाँडा, नागडाँडा, सेराचौर, लक्ष्मीदेउराली, मराउँचे र धारापानी गरी ६ डिपो मार्फत दैनिक बिहानी समयमा दुध संकलन गर्ने गरिन्छ । सिजनमा (भदौदेखि माघसम्म) करिब ३ हजार लिटर र अन्य सिजनमा (फागुनदेखि साउनसम्म) २ हजार लिटरको हाराहारी संकलन हुँदै आएकोमा हाल दैनिक १ हजार लिटरमात्रै दुध संकलन हुने गरेको छ ।

‘लकडाउनले करिब ५० प्रतिशत बजार घटेको छ । किसानद्वारा उत्पादित सबै दुध संकलन गर्न सकिएको छैन । त्यसको व्यवस्थापनका लागि सरकारको पनि ध्यान जान आवश्यक छ,’ नागडाँडा दुग्घ सहकारीका व्यवस्थापक यमप्रसाद अधिकारी भन्छन् ।