रामपुर, ३१ भदौ । पूर्वी पाल्पाको पहिलो क्याम्पस शहीद बहुमुखी क्याम्पसले ‘बुहारी–आमा’ क्याम्पसको पहिचान बनाएको छ । विद्यालयको पढाइ सकेका अधिकांश छोरी–बुहारी तथा आमा यसै क्याम्पसमा अध्ययन गर्ने भएका कारण यसले ‘बुहारी–आमा’ क्याम्पसका रूपमा आफ्नो चिनारी बनाएको हो । यहाँ भर्ना भएका कूल विद्यार्थी सङ्ख्यामध्ये ८१ प्रतिशत विद्यार्थी छात्रा नै छन् । तीमध्ये पनि अधिकांश बुहारी तथा आमा बनिसकेका छन् ।

स्नातकोत्तर तहसम्मका कक्षा सञ्चालन गर्दै आएको यस क्याम्पसका अधिकांश विद्यार्थी छोरी, बुहारी र आमाहरु छन् भने स्नातकोत्तर तहमा पढ्ने विद्यार्थीमा त धेरैजसो बुहारी र आमा नै भेटिन्छन् ।

विसं २०४६ को जनआन्दोलनपश्चात् गण्डकबेँसीका नागरिकलाई शिक्षाको अवसर प्रदान गर्न यहाँका स्थानीयवासीको जोडबलमा चन्दा उठाएर क्याम्पस सञ्चालनमा ल्याइएको थियो । साविक रामपुर गाउँ विकास समितिको मातहतमा रहेको ५० रोपनी सार्वजनिक जग्गामा क्याम्पस सञ्चालन गरिएको हो । मानविकी सङ्कायको प्रविणता प्रमाणपत्र तहको मात्र पठनपाठन शुरु भएको यस क्याम्पसमा हाल स्नातकोत्तर तहसम्मकै पठनपाठन हुने गरेको छ ।

क्याम्पसबाट पूर्वी पाल्पा, स्याङ्जा, तनहुँ र नवलपरासीका नागरिकलाई शिक्षा आर्जन गर्ने राम्रो अवसर मिलेको छ । विशेषतः गाउँघरमा पुरानो सोचाइ र संस्कारले गर्दा माध्यमिक शिक्षा उत्तीर्ण गरेपछि तत्कालीन समयमा छोरी तथा बुहारीलाई उच्च शिक्षका लागि अन्यत्र नपठाउने चलन थियो । गाउँघरमा क्याम्पस नभएपछि छोरी–बुहारीलाई बाहिर राखेर शिक्षा दिनुपर्छ भन्ने सोचाइ त्यस समयमा कमैले मात्र राख्थे । अर्को कुरा बाहिर शहरबजारमा बसेर पढ्न आर्थिक समस्याले गर्दा पढ्ने मन हुँदाहुँदै पनि बीचमै पढाइ छाड्नुपर्ने बाध्यता धेरैको थियो। यस्तो परिस्थितिमा रामपुरमा नै क्याम्पस तहको पठनपाठन शुरु भएपछि गण्डकीबेँसीका धेरै नागरिकले सहजरूपमा शिक्षा आर्जन गर्ने अवसर पाएका हुन् ।

अहिले नै पनि बुहारी तथा आमाहरुले स्नातक तथा स्नातकोत्तर तहको शिक्षा आर्जन गर्ने चाहना राखे पनि विभिन्न बाधा व्यवधानले गर्दा अन्यत्र पढ्न पठाउने चलन कमै छ । घरायसी कामधन्दा, बालबच्चाको स्याहारसुसार गरेर केही समय क्याम्पसको पढाइमा दिएर शैक्षिकस्तर उकास्न यहाँका बुहारी तथा आमा कस्सिएका छन् ।

रामपुर नगरपालिका वडा नं ७ बस्ने गीता पौडेलले दुई सन्तानको रेखदेखसँगै गाउँमा नै स्नातकोत्तर तहसम्मको पढाइ सकिन्। गाउँमै स्नातकोत्तर तहसम्मको पठनपाठन भएपछि आफूले स्नातकोत्तर तह पढ्ने इच्छा पूरा गर्न पाउँदा उनी खुशी छन्। ‘‘बिहे भए पनि घरमा सबै परिवार शिक्षित नै हुनुहुन्थ्यो, छोरी–बुहारीलाई पनि राम्रो शिक्षा दिनुपर्छ भन्ने परिवार थियो तर आमा बनिसकेपछि थप जिम्मेवारी बढ्यो, छोरी बुहारी हुँदै आमा बनियो, आफैँलाई बाहिर बसेर पढ्न अप्ठ्यारो पर्यो, घर नजिकै क्याम्पस थियो त्यसैकारण पढ्ने इच्छा पूरा भयो’’ उनले भनीन्। । उनी अहिले सामाजिक क्षेत्र र जागिरमा आवद्ध छन्। गाउँमा बिहे भएर आएका आफूजस्तै अन्यत्र बुहारीहरुलाई पनि पठनपाठन गर्न एक प्रेरणाका स्रोत बनेकी छन्।

पौडेलले काखे छोरा घरपरिवारको साथमा छोडेर बिहानमा स्नातक तहको कक्षा लिने गर्थिन्। आमा बनिसक्दा पनि स्नातक तह पढ्ने चाहना पुरान गरेकी पौडेल पुनः दोस्रो सन्तानका रुपमा छोरी जन्मिसकेपछि पनि स्नातकोत्तर तहमा भर्ना भएर अध्ययन पूरा गरेकी हुन्।

रामपुर नगरपालिका–४ खोप्टार बस्ने देवी रिमालले घरमा बच्चाको रेखदेख गर्ने मान्छे नभएको समय आफैले क्याम्पसमा साथमै लिएर कक्षा लिन जाने गर्छिन्। उनी भन्छिन्, “गाउँमै क्याम्पस सञ्चालन भएपछि परिवारका सदस्य कहिलेकाहीँ अन्यत्र गएका समयमा पनि बालबच्चालाई लिएर भए पनि कक्षा लिन पाइएको छ, सबैभन्दा ठूलो कुरा हामी बुहारी आमाहरुलाई पढ्ने वातावरण मिलेको छ, हामी शिक्षित भयौँ भने छोराछोरीको भविष्य राम्रो बन्नेछ भन्ने लाग्दछ ।” उनीले कक्षामा आफू साथमा नै छोरालाई राखेर पढिरहेको देख्दा प्रध्यापकहरुमा पनि खुशीयाली छाएको छ ।

बालबच्चा र घरायसी कामलगायत विविध समस्याले बाहिर गएर पढ्ने चाहना राखेपनि झट्ट पढ्न जाने वातावरण सहज नहुँदा बुहारी तथा आमालाई समस्या पर्ने गरेको छ । घरबाटै बुहारी क्याम्पस पढ्न गएको देख्दा सासु–ससुरा तथा परिवारका सदस्य निकै खुशी छन् । हिजोका दिन छोरी–बुहारीलाई शिक्षा दिन पछि हट्ने समुदाय तथा परिवार अहिले भने समय मिलाएर पढ्नुपर्छ भन्ने धेरैमा परिवर्तन आएको पाइएको छ । बुहारी बिहान उठेर क्याम्पस पढ्न गएको देख्दा पनि रमाइलो लाग्ने गरेको कुलप्रसाद गौतम बताउछन् । छोराले बरु धेरै पढेनन् तर बुहारीले स्नातकोत्तर तह पढ्न थालेपछि परिवारमा खुशीयाली छाएको छ भन्छन् उनी । “हामीले पढिएन, छोराहरुले पनि पढाइ बीचमै छाडेर विभिन्न क्षेत्रमा रोजगार छन्, बुहारीले पढेपछि सके त जागिर नै खालिन् नत्र पनि बुहारी शिक्षित भइन् भने हाम्रो परिवार शिक्षित बन्छ भन्नेमा हामी खुशी छौँ”, उनले भने, “अब जन्मने सन्ततिलाई उचित शिक्षादिक्षा दिन, अनुशासनमा बस्न, राम्रो मान्छे बनाउन सकिन्छ, समयअनुसार शिक्षा दिन धेरै सजिलो हुनेछ ।”

कुनै समय छोरी बुहारीलाई पढाउनुपर्छ भन्ने सोचाइ नराख्ने हाम्रो समाजमा अहिले छोरी–बुहारी तथा आमा विद्यार्थी नियमित कक्षामा सहभागी भएर पढिरहेको देख्दा राम्रो लागेको क्याम्पस प्रमुख मुरारीप्रसाद काफ्ले बताउछन्। “पढ्ने चाहना भएकाले घरायसी काम गरेर भए पनि इच्छा पूरा गरिरहेका छन् भने पछिल्लो समय स्नातकोत्तर तह पढ्ने समाजमा कमै भेटिन्थे भने अहिले धेरै रहेका छन् र त्यसमा पनि हामीकहाँ स्नातकोत्तर तहमा बुहारी तथा आमा समूहको बर्चस्व छ”, उनले भने। विसं २०५४ मा स्नातक तहमा अङ्ग्रेजी, अर्थशास्त्र, राजनीतिशास्त्र, नेपाली विषयका कक्षा शुरु गरियो भने विसं २०५५ मा तत्कालीन उच्च माध्यमिक शिक्षा शुरु गरियो । विसं २०६० मा स्नातक तहमा शिक्षा सङ्काय विषय, विसं २०६६ मा व्यवस्थापन र विसं २०६७ मा स्नातकोत्तर तह शुरु गरिएको थियो । हाल राष्ट्रिय परीक्षा बोर्डबाट कक्षा ११ र १२ मा व्यवस्थापन, मानविकी, शिक्षा विषय समूह, त्रिभुवन विश्वविद्यालयतर्फ स्नातक तहमा व्यवस्थापन, मानविकी र शिक्षाशास्त्र सङ्काय, स्नातकोत्तर तहमा शिक्षाशास्त्र सङ्कायतर्फको नेपाली शिक्षा र शिक्षा योजना तथा व्यवस्थापन विषय सञ्चालन भइरहेको छ।

हाल यस क्याम्पसमा ८०० भन्दा बढी विद्यार्थी अध्ययनरत छन् । यस क्याम्पसका पूर्वाधारमा दुईतले एउटा कार्यालय भवन, दुई कच्ची भवन, विश्वविद्यालय अनुदान आयोगको सहयोगमा निर्माण भएको दुईतले छ कोठे भवन, रामपुर नगरपालिकाको सहयोगमा दुईतले चारकोठे पक्की भवन छन् । विश्वविद्यालय अनुदान आयोगको उच्च शिक्षा सुधार परियोजनाअन्तर्गत रु ६० लाख बजेट सहयोगमा निर्माणाधीन चारकोठे भवन, सामाजिक विकास मन्त्रालय प्रदेश नं ५ सरकारबाट प्राप्त रु ४० लाख सहयोगमा दुईतले चारकोठे भवन निर्माणाधीन छ । करिब १०० मानिस अट्ने क्षमताको एक सभाहल छ ।

पूर्वी पाल्पामा क्याम्पस नहुँदा माध्यमिक शिक्षा उत्तीर्ण गरेपछि गण्डकीबेँसीका नागरिकलाई पाल्पा सदरमुकाम तानसेन, बुटवल, पोखरा, नारायणगढ, काठमाडौँलगायतका शहरमा जानुपर्ने बाध्यता थियो । आर्थिक अवस्था राम्रो भएका परिवारले मात्रै अन्यत्र गएर पढ्ने गरेपनि धेरैजसोले बीचमै पढाइ छाड्नुपर्ने बाध्यता थियो । क्याम्पस तहको पठनपाठन रामपुरमा नै सञ्चालन गर्न समुदाय नै लागि परेपछि स्वीकृत भई क्याम्पस सञ्चालन गर्न सफल भएको क्याम्पस सञ्चालक समितिका अध्यक्ष तथा संस्थापक देवराज ढकाल बताउछन्। विसं २०४६ को जनआन्दोलनका क्रममा गोली लागेर मृत्यु भएका रामपुरका शहीद सूर्यप्रसाद घिमिरेको नामबाट क्याम्पस सञ्चालन गरिएको हो।

बुहारी आमा बनिसकेपछि पायक पर्ने ठाउँमा क्याम्पस नहुदा पढ्ज जान अप्ठ्यारो पर्ने प्राध्यापक तथा पूर्वविद्यार्थी रेखा काफ्ले बताउछिन्। उनी पनि बुहारी आमा बनेपछि मात्र स्नातक तथा स्नातकोत्तर तहको पढाइ पूरा गरेकी हुन्। “परिवार पढेलेखेको थियो, श्रीमान् आफैँ शिक्षण पेशामा आवद्ध हुँदा सबैले पढ्नुपर्छ भन्नुहुन्थ्यो, काखको बच्चा छाडेर बाहिर गएर पढ्न जान म आफैंलाई समस्या थियो, कोठा नजिकै क्याम्पस हुँदा जसोतसो दुःखसुखसँग स्नातक तहको पढाइ यहीँ पढ्ने इच्छा पूरा गर्न पाएँ, दुःख गरेर पढाइ सकाएँ, पहिले यस क्याम्पसमा म आमा–बुहारी विद्यार्थी थिएँ भने अहिले प्राध्यापन गरिरहेको छु”, उनले भनीन्। यस क्याम्पसमा गुणस्तरीय शिक्षा, भौतिक सुविधा राम्रो, क्याम्पसको मित्रवत व्यवहार, बिहान पढेर दिउँसो रोजगार गर्ने अवसर, विभिन्न विषयको पठनपाठन, पर्याप्त खेलमैदान, खानेपानी, शौचालयको सुविधा, मोटरसाइकल तथा स्कुटर पार्किङ, चमेनागृहको राम्रो प्रबन्ध, फूलबारी रहेको छ।

स्नातकोत्तर तहका लागि बिहान ५ः४० देखि ८ः४० बजेसम्म र अन्य कक्षा बिहान ६ः०० देखि ११ः०० बजेसम्म सञ्चालन गरिएको छ । यहाँ प्राध्यापकसहित ३४ कर्मचारी छन् । जसमा पूर्णकालीन १२, शिक्षणतर्फ २८ जना छन् । प्रशासन शाखामा छ, विषय करार १४, आंशिक शिक्षक दुई जना छन् । एक दशकयता क्याम्पसले शैक्षिक तथा भौतिक क्षेत्रमा राम्रो फड्को मार्न सफल भएको छ । विश्वविद्यालय अनुदान आयोगको उच्च शिक्षा सुधार परियोजनाअन्तर्गत शैक्षिक तथा भौतिक सुधारका कार्यहरु गरिरहेको यस क्याम्पसले गुणस्तर सुनिश्चितता तथा प्रत्यायनको चक्र पूरा गरी आफूलाई क्युएए प्रमाणीकरण क्याम्पसको रूपमा स्थापित गर्न प्रयत्नरत छ । विश्वविद्यालय अनुदान आयोगको गुणस्तर अभिवृद्धि तथा प्रत्यायन (क्युएए) विगत चार वर्षदेखि चलिरहेको छ । आयोगमा क्युएएको ड्राफ्ट पनि बुझाइसकिएको छ । क्युएए प्रमाणीकरण गर्न खोजेको, समयअनुसार गुणस्तरीय र प्राविधिक शिक्षा, विद्यार्थी सङ्ख्या बढाउने क्याम्पसको लक्ष्य रहेको सञ्चालक समितिका सदस्य दिवाकर देवकोटा बताउछन्।