आसन्न स्थानीय तहको निर्वाचनमा पोखरा महानगरपालिकाको प्रमुखको रुपमा उम्मेदवार बन्न नेपाली कांग्रेसको तर्फबाट नाम टिपाएका १८ जना आकांक्षीमध्ये डा. परमेश्वर पोखरेल एक सशक्त राजनीतिक र सामाजिक व्यक्तित्व मानिन्छन् । २००७ सालको जनक्रान्तिमा सहभागी माइला बुबा प्रजातन्त्र सेनानी स्थानेश्वर पोखरेलको प्रभाव र प्रेरणाले नेपाली कांग्रेसमा आबद्ध उनमा २०३६ सालसम्म आइपुग्दा राजनीतिक चेत पलाइसकेको थियो । २०४६ सालको जनआन्दोलनमा पोखराका विभिन्न संघर्षमा सहभागी उनी साविक पोखरा १४, १५ र १८ नम्बर वडाको नेतृत्व गर्दै आन्दोलनमा होमिएका थिए । २०४८ सालदेखि पार्टीको क्रियाशील सदस्यता लिएर विभिन्न कालखण्डमा नेपाली कांग्रेसलाई चुनाव जिताउन पार्टीको इमानदार कार्यकर्ताको रुपमा पनि उनी खट्दै आएका छन् । तत्कालीन राजा ज्ञानेन्द्रको प्रतिगमन होस् वा पूर्व प्रम केपी शर्मा ओलीको संसद विघटन गर्ने कदमविरुद्धका आन्दोलनमा डा. पोखरेलले सक्रिय सहभागिता जनाउँदै आएका छन् । यसैगरी पोखरेलीलाई पानीको प्यास मेटाउन अहिले जापानी सहयोगमा निर्माणाधीन पोखराको खानेपानी परियोजनाका सूत्रधारसमेत उनै पोखरेल हुन् । पोखरा–१४ छिनेडाँडाका बासिन्दा पोखरेलले जापानको चुवु विश्वविद्यालयबाट इन्जिनियरिङ विषयमा विद्यावारिधि गरेका छन् । त्यसअघि पुल्चोक इन्जिनियरिङ क्याम्पसबाट सिभिल इन्जिनियरिङमा उनले बिई गरेका थिए । पोखरेल सामाजिक लोकतन्त्र अध्ययन केन्द्रको महासचिव, नेपाल खानेपानी संस्थानको पूर्व अध्यक्ष, नेपाल इन्जिनियर्स एसोसिएसन र सेन्टर फर डेमोक्रेटिक इन्जिनियर्सको सल्लाहकार पनि हुन् । पोखरा हाँक्ने प्रमुख (मेयर) बन्ने आकांक्षा व्यक्त गर्दै गर्दा उम्मेदवारी दिन खोज्नुको कारण, आधार र उनका योजनाबारे डा. पोखरेलसँग आदर्श समाज प्रतिनिधिले गरेको कुराकानी यहाँ प्रस्तुत गरिएको छ ः

मेयरको आकांक्षा व्यक्त गर्दै गर्दा पोखराप्रति यहाँले पु¥याउनुभएको योगदानलाई कसरी स्मरण गर्न चाहनुहुन्छ ?

म पेसाले इन्जिनियर र आफैं पनि विकासवादी सोचको मानिस हुँ । पोखराका हरेक ठाउँमा पुग्दा यो ठाउँमा के कसरी विकास र सेवा पुर्‍याउन सकिन्छ भन्ने हिसाबले मेरो मनमा प्रश्न उठिरहेको हुन्छ । पोखरा महानगरपालिका १४ मा २०४८ साल पछिका हरेकजसो विकास निर्माणका काममा मेरो सक्रिय सहभागिता पनि रहँदै आएको छ । यहाँ खानेपानी, बाटो निर्माण, पार्क र धार्मिक स्थलको विकासमा मेरो योगदान रहेको छ । एक पटक काहुँडाँडा पुग्दा जब मैले धरहरा चढी पोखरा नियालें तब पोखराका हरेकजसो ठाउँ र सराङकोटलगायत पर परका क्षेत्रमा पक्की सडक पुगेको पाएँ । तर मलाई के अचम्म लाग्यो भने सम्भावनाले भरिएको काहुँ डाँडामा भने त्यस्तो अवस्था देखिनँ । अनि मैले योजना आयोग र भौतिक योजना मन्त्रालय पुगेर यस विषयमा कुरा राखी पक्की मोटरबाटो बनाउने वातावरण तयार पारें । अहिले यो सम्झँदा गर्व लाग्छ । काहुँडाँडा अहिले राम्रो पर्यटकीय गन्तव्यसमेत बनेको छ ।

यसैगरी नेपाली कांग्रेस नेता सुशील कोइराला प्रधानमन्त्री हुँदा मैले नेपाल खानेपानी संस्थानको अध्यक्षको जिम्मेवारी पाएँ । त्यो समय यो संस्थानको हालत कस्तो थियो भने देश विदेशका कुनै निकायले ऋण नपत्याउने कमजोर संस्थाको रुपमा दर्ज भएको थियो । संस्था नै लथालिंग र करिब खारेज हुने हो कि भन्ने अवस्थामा पुगेको थियो । यस्तो अवस्थाको संस्थालाई मैले पछि सशक्त संस्थाको रुपमा उभ्याएँ । सोही ताका पोखराका वडा र टोलहरुमा पानीका लागि राखिएका रित्ता गाग्रीको लाइन देखिन्थ्यो । पानीका लागि बोरिङ खन्ने लहर चलेको थियो । धारामा आउने पानीमा पनि माछा, भ्यागुता र धमिलो पानी झर्ने अवस्था थियो । अनि मैले अठोट लिएँ, पोखरामा खानेपानीको अवस्था सुधार्छु । तब मैले आफ्नै सम्पर्क, भूमिका र इच्छाशक्तिले बजेटका लागि पहल गरें । नेपालका लागि तत्कालीन जापानी राजदूत समक्ष यस विषयमा कुरा गर्दा उहाँ सकारात्मक देखिनुभयो, राम्रो प्रतिक्रिया पाइयो । यो कुरा जापान सरकारसम्म पुगेपछि ५ अर्ब रुपैयाँको नयाँ खानेपानी योजनाले स्वीकृति पायो । अहिले जापानी सहयोग नियोग (जाइका) को सहयोगमा पोखराका चोकचोकमा बन्दै गरेको खानेपानी योजना त्यसैको उपज हो । अहिले ठाउँठाउँमा पाइप बिछ्याउने र पानी टंकी तथा ट्रिटमेन्ट प्लान्ट बनाउने काम अगाडि बढेका छन् । निर्माणपश्चात् धारामा पानी समानुपातिक वितरण प्रणालीका आधारमा हुने छ । हरेक ठाउँमा पानी पुग्नेछ र नियमित पानी आउनेछ । यति मात्र नभई फूलबारी, बिरौटा र हेमजामा समेत अलि पहिलासम्म पानीको ठूलो अभाव थियो । यसका लागि बजेट व्यवस्था गर्ने, बोरिङ खन्ने र हेमजाका घरघरमा धारा पुर्‍याउने कामसमेत मैले गरेको छु ।

पोखराको प्रमुख पदमा उम्मेदवारी दिने सोच कसरी पलायो, तपाईंको उम्मेदवारी किन ?

सर्वप्रथम त पोखरा महानगर चरम भ्रष्टाचार र अव्यवस्थाको अखडा भएको छ । मेरो दल र जनताले मलाई मेयरको जिम्मा लगाएमा यसलाई नियन्त्रण गर्ने मेरो पहिलो प्राथमिकता हुनेछ । फेवा सिरानमा बनाइएका सिल्ट्रेसन पोखरी र बाँध भत्किए, त्यसको जिम्मा कसले लिने? यहाँ भ्रष्टाचारको विषय जोडिएको छ । पोखरा पर्यटकीय सहर भए पनि यहाँ ठूलो र व्यवस्थित बसपार्क छैन । बसपार्कको विषय राजनीतिक नारामात्र बन्दा पेसाकर्मी र सामाजिक व्यक्तिमात्र नभई बाहिरबाट हेर्दासमेत यो लज्जाको विषय भएको छ । अवसर पाए यो समस्या म तत्काल हल गर्न योजना अगाडि बढाउँछु । अर्को कुरा पोखरामा ४÷५हजार व्यक्ति एकै ठाउँमा बसेर सभा सम्मेलन गर्ने ठाउँको पनि अभाव छ । त्यसकारण पोखरामा अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन केन्द्र निर्माण गर्नेतर्फ मैले पहल गर्नेछु । यसैगरी पोखरामा केही बाटा त बने तर यी कस्ता बने भने पैदल यात्रीका लागि पूर्णतः बेवास्ता गरी बनाइएका । न यी अपांगमैत्री छन्, न साइकल लेन नै छन् यिनमा । व्यवस्थित सडक मेरो योजनामा हुनेछ ।

• म खानेपानी संस्थानको अध्यक्ष हुँदा गरेको कामकै उपज जाइकाको सहयोगमा बन्दै गरेको खानेपानी योजना हो

• पोखराका खानेपानी अभाव भएका क्षेत्रमा बोरिङ खन्ने र हेमजाका घरघरमा धारा पुर्‍याउने, बजेट व्यवस्था गर्ने पहल गरेको छु

पोखरा चौतारा र पोखरीहरुको नमुना सहर थियो कुनै बेला । अहिले यी अधिकांश मासिएका छन् । पोखरीको पानीले सिंचाइ र जमिन रिचार्ज गर्ने काम गथ्र्यो । पोखराको चौतारा र पोखरीको संस्कृतिलाई पुनर्जीवित गर्ने मेरो योजना हुनेछ । पोखराको ढल व्यवस्थापन आधुनिक ढंगले गर्न ठूला पोखरीहरु निर्माण गरी काम अगाडि बढाउन सकिन्छ । यसैगरी पोखराको फोहोर मैला व्यवस्थापन अर्को चुनौतीको काम बनेको छ । ल्यान्डफिलसाइट फोहोर व्यवस्थापनको दीर्घकालीन समाधान होइन । म जापान बसेको समयको अनुभवको आधारमा फोहोरमैला व्यवस्थापन गर्न सकिने धेरै तरिकाहरु छन् । फोहोर मैला व्यवस्थापनको विषय नै अर्को हो । सर्वप्रथम त फोहोरको आयतन घटाउने काम हुनुपर्छ । अनि कुहिने र नकुहिने फोहोर घरघरमा छुट्याउनुपर्छ । नागरिकलाई सोही अनुसारको चेतना दिने र प्रशिक्षित गर्ने काम गर्नुपर्छ । कुहिने फोहोरलाई जैविक मल बनाउने र नकुहिनेलाई इन्सिनुरेटरमा राखेर जलाएर सानो आयतनमा पु¥याएर सहज व्यवस्थापन गर्न सकिन्छ । यसो गर्न सके फोहोर व्यवस्थापन कार्य एउटा उद्योगको रुपमा अगाडि बढ्न सक्छ । रोजगारी बढाउन सकिन्छ । अनि मानिसहरुले यहाँ ल्यान्डफिलसाइट नल्याऊ भनेर छिः छिः र दूरदूर गर्ने अवस्था नै आउँदैन ।

व्यवस्थित पोखरा निर्माणतर्फ यहाँको सोच र योजना के कस्ता छन् ?

अहिले सार्वजनिक जग्गाहरु कतिपय दल र संस्थाहरुले कब्जा गरेको अवस्था छ । जग्गाहरु कब्जामुक्त गरी सार्वजनिक पार्क बनाउने मेरो दृढता हो । यसै सन्दर्भमा के भन्न सकिन्छ भने अव्यवस्थित सकुमबासी बस्तीहरु पोखराको सुन्दरताका लागि कलंक भएका छन् । सुकुमबासीकै सहमतिमा त्यहाँ व्यवस्थित हाउजिङ र अपार्टमेन्टमार्फत् उनीहरुलाई आधुनिक बसोबासको व्यवस्था गर्न सकिन्छ । र, बाँकी जमिनलाई पार्कको रुपमा विकास गर्न सकिन्छ । शैक्षिक क्षेत्र सुधारको कुरा गर्दा जति पनि सामुदायिक विद्यालयहरु छन् ती भौतिक पूर्वाधारका हिसाबले राम्रा नै छन् । अग्रजले जुटाएका जग्गा, भवन वा अन्य थुप्रै सुविधा पनि त्यहाँ छन् तर विद्यार्थी छैनन् । यस्तो विडम्बनाबीच महँगो निजी विद्यालयमा पढ्न पुगेका विद्यार्थीलाई आर्थिक भार न्यून गर्दै सामुदायिकमा ल्याउन उचित वातावरण तयार गर्ने योजना मेरो छ । भारतमा अरविन्द केजरीवालको मोडल यहाँ लागु गर्न सकिन्छ । यस्तो गर्न हामी सक्छौं, केवल इच्छाशक्तिको अभाव भएर मात्र अहिलेको अवस्था विद्यमान रहेको हो । स्वास्थ्य क्षेत्रमा पनि अनिवार्य बिमा र निशुल्क स्वास्थ्योपचारको व्यवस्था गर्ने योजना मसँग छ । बिमाको नाममा अहिलेको उपचार झन्झटिलो छ, प्रभावकारी बनेन । आवश्यक परे महानगरकै अस्पताल चलाउने र विशेषज्ञ डाक्टरमार्फत् सेवा दिन पनि म पछि पर्ने छैन । यसैगरी उच्च माध्यमिक तहदेखि माथि अध्ययन गरिरहेकालाई महानगरले समन्वय गरी अल्पकालीन रोजगारीको व्यवस्था गर्ने, अन्तर्राष्ट्रियस्तरका खेलहरु सञ्चालन गर्न सहयोग र समन्वय गरी खेल पर्यटनलाई टेवा पुर्‍याउने, पोखराका सबै तालहरुलाई जोड्ने मार्ग बनाउने, धार्मिक पर्यटन प्रोत्साहन तथा प्रवद्र्धन गर्ने, साहित्यिक पर्यटनको विकास, पोखरामा ड्राइपोर्टको व्यवस्था र पोखराको समग्र मास्टरप्लान बनाई योजनाबद्ध विकास पनि मेरा योजना हुन् । तर पनि पोखरा अहिले आर्थिक र राजनीतिक रुपमा ठगिएको छ ।

आर्थिक र राजनीतिक रुपमा पोखरा कसरी ठगिन पुग्यो ?

स्थानीय तहहरुको पुनः संरचना कास्की जिल्ला र पोखराका सन्दर्भमा उति व्यावहारिक र वैज्ञानिक हुन सकेन । सँगैको पर्वत र गोर्खा जिल्लामा स्थानीय तहहरुको संख्या ९ देखि ११ सम्म रहेको छ । यत्रो कास्कीमा भने जम्मा ५ वटा मात्र । यस हिसाबले ठगिएको भनेको हुँ । पोखरामा मात्र १२ वटा पालिकाको सम्भावना छ । पोखरा छँदै थियो, लेखनाथ र हेमजालाई उपमहानगरपालिकाको रुपमा विकास गर्न सकिन्थ्यो । माछापुच्छ्रेमा २ पालिका, निर्मल पोखरी र भरतपोखरी मिलाएर एउटा, रुपामा २ र पुम्दी तथा भदौरे तामागी मिलाएर १ र अन्य केही स्थान तल माथि गरी दर्जन पालिकाको यहाँ सजिलै सम्भावना थियो । तर त्यो बेलाको राजनीतिक नेतृत्वले राजनीतिक स्वार्थका लागि यस्तो गरेन । यी पालिकाले प्रत्येकले कम्तीमा ४० करोड रुपैयाँका दरले बजेट पाउँथे । तर अहिले जनताका लागि धोका दिने काम भयो । आगामी दिनमा वैज्ञानिक र व्यावहारिक संरचनाका लागि पुनः विचार गर्न तयार हुनुपर्छ ।

अहिले चुनावलाई जोडेर तालमेल र गठबन्धनको कुरा गरिएको छ, पोखराको मेयर पदमा नेकपा एकीकृत समाजवादीको दाबीबीच उम्मेदवारी नेपाली कांग्रेसकै भागमा पर्छ र कांग्रेसले चुनाव जित्छ भन्ने के निश्चित छ?

सरकार अहिले गठबन्धनको छ । यो सरकार किन र कसरी बन्यो भन्ने जनतालाई थाह छ । प्रतिगमनकारी ओली सरकारले गर्दा यो सरकार जन्मन पुग्यो । यो बाध्यता नै बन्न पुग्यो । गठबन्धनका सहयात्री दल र नेता यसप्रति सचेत छन् । यो एमाले भन्ने दल नै व्यवस्थाका लागि खतरा छ भन्ने हामीले बुझेका छौं । यसलाई चुनावमा कसले कसरी पराजित गर्न सकिन्छ भन्ने हिसाब हामीसँग छ । पोखराको मेयरमा पनि कांग्रेसले मात्र चुनाव जित्न सक्छ भन्ने हाम्रो आकलन हो । अहिलेको एमाले ओरिजिनल एमाले होइन । यो परमादेशले जन्माएको एमाले हो । सर्वोच्च अदालतले जन्माएको एमाले हो । वास्तविक एमाले त हामीसँग गठबन्धनमा छ । योसँग हामी डराउन्नौं । यो एमाले बुख्याँच्चा हो । त्यसैले परमादेशले जन्माएको एमाले हराउने कांग्रेसले नै हो, यसो भए गठबन्धन पनि पछि सम्म कायम रहने अवस्था रहन्छ ।

चुनाव लड्न करोडौं बजेट लाग्ने भन्ने चर्चा अहिले व्यापक छ, कांग्रेस नेता सशांक कोइरालाले पनि यो खुलासा गर्नुभयो । तपाईं के भन्नुहुन्छ?

जनप्रिय नेतालाई जिताउने भनेको जनताले हो पैसाले होइन । व्यक्तिको खल्ती कस्तो र कत्रो छ भन्ने कुरा ठूलो होइन । नेता लोकप्रिय भयो भने उसको सहज जीत हुन्छ । पैसाले हुने भए यो देशको प्रधानमन्त्री विनोद चौधरी हुने थिए । जनताले पत्याए भने एक रुपैयाँ नभए पनि जनताले नै आवश्यक खर्च गर्छन् । पैसा ठूलो कुरा होइन । वास्तवमा भन्ने हो भने अहिले पोखरेली गलत व्यक्तिलाई मेयर बनाइएछ भनेर पश्चताप गर्दै छन् । पोखरामा अहिले भ्रष्टाचार हटाउने र सुशासन दिने व्यक्तिको खाँचो छ । त्यो क्षमता म मा छ । मसँग पोखरालाई पोखरेलीको मात्र नभई एउटा नमूना अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटकीय केन्द्रको रुपमा विकास गर्ने योजना र दृढ इच्छाशक्ति छ । मौका पाउँदा मैले पोखराका लागि काम र योगदान पनि गरेको छु ।