लमजुङ, ३० असार । लमजुङको एउटा गाउँ पहिरोको उच्च जोखिममा रहेको छ । क्व्होलासोंथर गाउँपालिका– ७ भोंजे गाउँ पहिरोको जोखिममा परेको हो ।

उक्त गाउँमा पहिरो जान थालेको तीन दशक भयो, तर त्यसको उचित रोकधामको प्रवन्ध नगरिदा गाउँलेलाई हरेक वर्ष वर्षायाममा पिरलो थपिने गरेको छ । स्थानीयबासी भन्छन्, ‘अब त गाउँ नै स्थानान्तरण गर्नुपर्ने अवस्था सिर्जिएको छ । आफ्नो गाउँ जोगाइदिन भोजेबासीले गरेको हारगुहारको खासै सुनुवाई नभएको स्थानीय टेकबहादुर गुरुङले बताए । उनी भन्छन्, ‘गाउँटोल र बस्ती एउटै, सवै आफन्त भएकाले पनि सामाजिक, सांस्कृतिक रूपमा छुटिनलाई सहज भने छैन ।’

भोंजेमा बर्षेनी गइरहने पहिरोले स्थानीय विस्थापित हुन बाध्यछन् । कुशबहादुर गुरुङलगायत पाँच परिवार पोखरामा बसाइँ सरेका छन् । कोही आफन्तको शरण लिन बाध्य छन् । पानी पर्न थालेपछि यो वर्ष पनि विगत वर्षहरूकै जस्तो पिरलो दोहोरिएको उनीहरूले बताएका छन् ।

आफ्नो ज्यान, घर, खेतबारी जोगाउन उनीहरूले सरकारलाई भनेको दुई दशक बितिसकेको छ । गाउँको सबैभन्दा पुछारमा मैखु गुरुङको घर छ । उनले भनिन्, ‘पहिरोले उनको घर चर्किएको छ, आँगन भासिएको छ ।’ उनका अनुसार आफूले हरेक बर्ष बर्षायाममा आमा समूहको भवनमा बिताउने गरेको छु । त्यो घर नजिकै रहेको अर्को सुलबहादुर गुरुङको घर पनि पहिरोको उच्च जोखिममा छ । वर्षायाम सुरु हुनसाथ उनले काजीमान गुरुङको घरमा विताउने गरेको धेरै वर्ष भएको बताए ।

अहिले भोंजे गाउँका केही घरलाई स्थानान्तरणको प्रक्रियामा लगिएको छ । तर, पहिरोबाट सबैभन्दा बढी प्रभावितहरूको नाम स्थानान्तरणको सूचीमा परेको छैन । भोजे गाउँबाट स्थानान्तरण गर्ने भनिएको १४ घरमा मैखु र सुलबहादुरको नाम सो सूचीमा परेको छैन । मैखुले भने, ‘हामीलाई अहिले हुँदैन, नाम छैन भन्छ । बर्षा लाग्यो, बगाउला भन्ने पीर भयो ।’
पुनःर्निर्माण प्राधिकरणको अनुदान सहयोगपछि स्थानान्तरण हुनेमा १४ घर परेको वडासचिव तक्मा विकले बताए । उनका अनुसार कुमबहादुर गुरुङले किस्ता रकम बुझेर पोखरामा घर बनाई बसिसकेका छन् ।

टेकबहादुर गुरुङले गाउँ नजिकै साल्मेमा घर बनाउँदै छन् । उनले पहिलो किस्ता ५० हजार रुपैयाँ बुझिसकेका छन् । उनले भने, ‘आफ्नो यतिबेला बौद्धप्रसाद गुरुङको घरमा बसेको छ ।’ प्राधिकरणले आफ्नो जग्गा भएमा ३ लाख र जग्गा नभएमा जग्गाको लागि थप २ लाख रुपैयाँ स्थानान्तरणको सूचिमा गरेकाहरूलाई दिने जानकारी आएको वडा सचिव विकले भने । उनका अनुसार वडाबाट भोजे गाउँका कुल ५६ घरमा स्थानान्तरण सिफारिस गरिएको थियो । तर तीमध्ये १४ घरको मात्रै प्रमाणित भएर आएको विकको भनाई छ । उनका अनुसार प्रमाणित नभएकामा सवैभन्दा बढी जोखिमका मैखु र सुलबहादुर गुरुङको घरसमेत छन् ।

स्थानान्तरण सूचीमा परेका एकजनाले भोजे बेसीमा, तीन जनाले रामबजारको पिप्लेमा र बाँकीले साल्मेमा घर बनाउने तयारी गरेका छन् सचिव विकले बताए । उनले भने, ‘बर्षा लाग्यो, सबै आफ्नो खेतीपाली लगाउने काममा व्यस्त । सम्झौताको लागि वडा कार्यालय आउनुपर्छ तर उहाँहरु कामको चटारोले आउनु भएकै छैन ।’ कामको चटारो हुने यही बेला स्थानान्तरण गर्ने भनिएको छ । लाभग्राही सूचीमा नपरेका १६ जनाको पनि स्थानान्तरण प्रक्रियामा रहेको विकको भनाई छ ।

भोजेगाउँबासीलाई स्थानान्तरणको सूचीमा पार्न पछि २४ घर सिफारिस गरिपठाइएको पुनःर्निर्माण प्राधिकरणको आयोजना कार्यान्वयन इकाई (अनुदान व्यवस्थापन तथा स्थानीय पूर्वाधार) कार्यालयका निमित्त प्रमुख जगदीश मिश्रले बताए । उनका अनुसार केन्द्रबाट आएको टोलीले सही डाटा नलिँदा अहिले समस्या भएको हो । उनले भने, ‘स्थानीयले सबै लाभग्राही सूचीमा आएपछि घर बनाउने भनेका छन् । सबै पर्नलाई ढिलो हुने भयो’ उनी भन्छन् ‘पहिरोको मुखैमा घर हुनेको नाम समेत स्थानान्तरण हुने सूचीमा परेको छैन, उनीहरूलाई दुःख लाग्नु स्वभाविक हो ।’