गलेश्वर, १४ वैशाख । म्याग्दीको मङ्गला गाउँपालिका–५ अर्मनका किसान मानवमूत्र प्रयोग गरेर तरकारी तथा खाद्यान्न बाली उत्पादन गर्न जुटेका छन ।

यसअघि गाईभैँसी, कुखुरा र भेडाबाख्राका मलमूत्रबाट तरकारी र खाद्यान्न उत्पादन गर्दै आएका किसानले नयाँ प्रयोग गर्न लागेका हुन् । पशुपालन विस्तारै हराउँदै गएपछि पशुको मलमूत्रको अभावमा मानवमूत्रको प्रयोग गरी तरकारी फलाउन किसान जुटेका हुन् । म्याग्दीमै पहिलोपटक सो गाउँपालिकाका किसानले मानवमूत्रको प्रयोग गरी खेती गर्न थालेका छन् । बजारमा पाइने रासायनिक मलभन्दा मानवमूत्रको प्रयोगबाट उत्पादन राम्रो हुने जानकारी पाएपछि किसानले यो कदम चालेको बताएका छन् ।

अर्मनकी किसान देवकुमारी सापकोटाले गाउँमा पशुचौपाया पाल्न छाडिएको र मल पाउन समस्या भएकाले यसको सट्टामा घरमा तथा सार्वजनिकस्थलमा पिसाब सङ्कलन गरी बालीमा प्रयोग गर्न थालेको बताए । “घरमै पिसाब सङ्कलन गरेर बारीमा हाले उत्पादन बढ्ने र रोग पनि नलाग्ने जानकारी तालीमबाट पाएका छौँ”, उनले भनिन् “गाईभैँसी पाल्न नसकिएपछि यो तरिका सहज लाग्यो ।
गाउँपालिकाले प्राङ्गारिक खेतीलाई विशेष प्राथमिकतामा राखेको छ भने विद्यालय र सार्वजनिक स्थानमा मानवमूत्र सङ्कलनका लागि प्लाष्टिकको ग्यालिन राखेको छ । शौचालयमा मूत्र विर्सजन गर्नुका साटो स्थानीय र बटुवालेसमेत जर्किन गर्ने गरेको गाउँपालिकाका अध्यक्ष सतप्रसाद रोकाले बताए ।

विसं २०७५ मङ्सिरबाट घर–घरमा पिसाब सङ्कलन गरिएको र बोटबिरुवा तथा तरकारीमा प्रयोग गरिएको स्थानीय किसान मनप्रसाद कँडेलले बताए । गाउँपालिकाका कृषि प्राविधिक जगत बानियाँका अनुसार अगुवा किसानलाई कृषि बालीमा मानवमूत्रसम्बन्धी पाँचदिने तालिम दिइसकेको बताए ।

“मानवमूत्रबाट तरकारी उत्पादन साह्रै राम्रो हुनेरहेछ । बाहिरी जिल्ला गएर हेर्दा रोग पनि नलागेको पाइयो”, उनले भने “हामीले पनि यस्तै गर्न सके किसानलाई सहज हुन्छ भनी तालिम दियौँ, किसान हौसिएका छन ।”

उनका अनुसार एउटै परिवारका सदस्यको पिसाब सङ्कलन गरेर राखेमा सोही दिनमै तरकारी बालीमा हाल्न सकिने र धेरै घरपरिवारको जम्मा गरेमा एक महीनासम्म राखेर बालीमा हाल्न सकिन्छ । शुरुआतमा स्थानीयवासीले जर्किन वा ड्रममा पिसाव सङ्कलन गरेका छन । एक लिटर पिसाबमा तीन लिटर पानी हालेर बोटबिरुवा र बालीमा राख्न सकिने उनले बताए ।