परस्पर विरोधी दुई दल वा व्यक्ति तथा राष्ट्रका बीचमा एकले अर्कालाई दमन गर्ने, हराउने वा मार्ने उद्देश्यले गरिने आक्रमण वा लडाइँ नै युद्ध हो । मानवजीवनको इतिहासमा युद्ध एउटा अभूतपूर्व घटना मानिन्छ । युद्ध एउटा अभिशाप बनेर आउँछ र पछाडि एउटा दुखद् घटना बनेर जान्छ । युद्धका पछि धेरै सैनिकहरुको बिचल्ली हुन्छ, कैयौं नागरिकहरुको मुत्यु हुन्छ, घाइते हुन्छन्, बेघरबार हुन्छन् । फेरि हामी पूर्वीय दर्शनमा आस्था भएकाहरुलाई युद्ध र यसको त्रासदीका बारेमा कुनै नौलौ नै छैन । सत्ययुगमा देवासुर संग्राम, त्रेतायुगमा राम र रावणको युद्ध अनि द्वापर युगको महाभारतको युद्ध, यी सबैले पूर्वीय दर्शनमा केही न केही प्रभाव छोडेर नगएका हैनन् । हाम्रो समाज, कला, संस्कृति र दर्शन सबै नै यिनैका परिणामको वरिपरि घुमिरहेका छन् ।
१८ दिनसम्म चलेको महाभारत युद्धका पछि त्यसको परिणामलाई भोग्दै युधिष्ठिरले ३६ वर्ष शासन गरे तर उनको शासनकालमा भारतवर्षमा केवल महिला र केटाकेटी, अपांग र घाइते मात्र रहेका थिए । यस्तो अवस्थामा विकास र समृद्धिको कल्पना गर्न सकेका थिएनन् केवल दिनचर्याको मात्र सवाल रहेको थियो त्यो पनि निर्वाहमुखी । यो युद्धको कारण साधारण दाजुभाइबीचको अंशबण्डा र व्यक्तित्वको टकराव थियो । युद्धका लागि ठूलो कारणको आवश्यकता पर्दैन । यसको उदाहरणका रुपमा हामीले पृथ्वीमा भएका प्रथम र द्वितीय विश्वयुद्धलाई लिन सकिन्छ । प्रथम विश्वयुद्धका अरु आन्तरिक कारणहरु जे भए पनि तत्कालीन कारण भने २८ जुन सन् १९१४ मा बोस्नियाको राजधानी सेराजेवामा त्यहाँका आतंककारीले अस्ट्रियाका युवराज आर्कड्युक फ्रान्सिस फर्डिनेन्ड र उनकी पत्नीको हत्या गरेका थिए । त्यसैको निहुँमा अस्ट्रियाले सर्बियामा आक्रमण ग¥यो र रुसले अस्ट्रियालाई समर्थन गरेर युद्धमा होमिएको थियो भने जर्मनीले रुसविरुद्ध युद्धको घोषणा ग¥यो यसरी प्रथम विश्वयुद्धको बीजारोपण भएको थियो ।
प्रथम विश्वयुद्ध (सन् १९१४—१९१८) को डरलाग्दो रुपलाई देखेर मानिसहरुले अब यसको तुलनामा दोस्रो कुनै युद्ध हुँदैन र भयो भने पनि त्यसले मानव सभ्यताको सम्पूर्ण रुपलाई नष्ट गर्दछ भन्ने थियो । तर यो युद्धको २०–२१ वर्षपछि नै विश्व फेरि दोस्रो विश्वयुद्धको चपेटामा पर्यो । जुन पहिलो विश्वयुद्धको तुलनामा ज्यादै नै डरलाग्दो, विनाशकारी र व्यापक थियो । यो युद्धका कुनै आकस्मिक घटना नभएर त्यतिबेलाको पेरिस सन्धिको परिणाम, हतियारको होडबाजी, उपनिवेशहरुको खोजी, आर्थिक मन्दी, राज्यहरुबीचको गुटबन्दी, तुष्टीकरणको नीति, तानाशाही शक्तिहरुको उदय र पोल्यान्डमाथि जर्मनीको आक्रमण थियो । सैनिक गुटबन्दीको सुरु, धनजनको क्षति, साम्यवादको बिस्तार, शीतयुद्धको सुरुआत यसका नराम्रा पक्ष थिए तर केही सकारात्मक रुप पनि यसले भूतलमा छोड्यो ती थिए–साम्राज्यवादको ह्रास, विज्ञानको प्रगति, अन्तर्राष्ट्रिय सहयोगको विकास र विश्वको छाता सुरक्षाको संगठन संयुक्त राष्ट्रसंघको स्थापना । यो युद्धका सकारात्मक पक्षका तुलनामा नकारात्मक पक्ष नै बढी थिए ।
युद्धको चपेटामा परेका युक्रेनका बालबालिकाहरु र सर्वसाधारण
अहिले त्यही प्रथम र द्वितीय विश्वयुद्धको झल्को दिने गरी रुस युक्रेनबीच युद्ध भइरहेको छ । आजका दिनसम्म तेस्रो विश्वयुद्धको सुरु त भएको छैन तर भोलि त्यो पनि नहोला भनेर भन्न सकिने अवस्था छैन । युक्रेनमा तीन वर्ष अगाडि हास्य टेलिशृंखलाको लोकप्रियताले युक्रेनका जनताबीच ‘सर्भेन्ट अफ द पिपल’ नामक पार्टीबाट चामत्कारिक नेतृत्वमा उदाएका राष्ट्रपति जेलेन्स्कीले शासन गरिरहेका छन् । उनले अहिले लडाइँका लागि रुसविरुद्ध पश्चिमका राष्ट्रहरुलाई आह्वान गरिरहेका छन् । पश्चिमाहरुले हिजो युक्रेनी राष्ट्रपतिलाई उक्साए पनि युद्ध सजिलो छैन भनेर हुनसक्छ, उनीहरु मुखमात्रै लागिरहेका छन्, आश्वासनमात्र दिइरहेका छन् तर सेनालाई रसियाविरुद्ध होम्न सकेका छैनन् । यदि युक्रेनका राष्ट्रपतिले गरेको अनुरोधअनुसार पश्चिमाहरु रुसविरुद्ध युद्धको आह्वान गरेको खण्डमा यो युद्ध तेस्रो विश्वयुद्धका रुपमा परिणत हुनेछ र त्यसको परिणाम विश्वका जुनसुकै कुनाका निर्दाेष नागरिकले भोग्नुपर्दछ, जुन अहिले युक्रेनका जनताले भोगिरहेका छन् । विश्वका अधिकांश मुलुकमा तेल र प्राकृतिक ग्यासको निर्यात गर्ने मुलुक, रुसमा ती इन्धनका स्रोतहरु ठप्प हुँदा अहिले मूल्य बढेर भयावह भएको अवस्थाले गर्दा यी दुई देशबीचको लडाइँको मारमा विश्व नै परिरहेको छ । नेपालमा तेलको मूल्य आकासिएको छ, जसले गर्दा खाद्यान्नलगायत वस्तुहरुको मूल्य बढेको बढ्यै छ । अझ केही दिन यस्तो अवस्था रहेको खण्डमा दैनिकीमै जटिलता आउन सक्दछ । अझ तेस्रो विश्व युद्ध भए त्यसको परिणामबारे त कल्पना गर्न पनि सकिँदैन ।
जताततै गोली र बारुद अनि बमको मात्र आवाजमा नागरिक र बालबच्चाले बंकरका भित्र टाउको लुकाएर बसेका छन्
सन् १९८९ मा मिखाइल गोर्वाचोभले हिजोको शक्तिशाली रुसलाई टुक्र्याएर १५ वटा गणराज्यमा परिणत गरिदिए । युक्रेन त्यतिबेला सबैभन्दा शक्तिशाली आणविक हातहतियारले सुसज्जित थियो । पश्चिामाहरु युक्रेनमा रहेका हतियारदेखि डराएर सन् १९९४ मा रुससँग सम्झौता गरी युक्रेनले ती आणविक हतियार रुसलाई सुम्पिएर आफू हतियारविहीन अवस्थामा पुगेको थियो । युक्रेनले अहिलेको अवस्थाको कल्पना गरेको थिएन । रुसले युक्रेनलाई स्वतन्त्र राष्ट्रका रुपमा मान्यता नदिएर जहिले पनि आफ्नो प्रभावमा राख्न चाहेको थियो । युक्रेनमा रुसले आफू समर्थक लडाकुलाई उक्साएर गृहयुद्ध गराएर सधैं अस्थिरता ल्याइनै रहेको थियो र त्यहाँका गुरिल्लाहरुलाई हतियार सप्लाई गरेर युक्रेनमा अशान्ति मच्चाइरहेको थियो । युक्रेनका राष्ट्रपतिले पनि आफ्नो हैसियतको मूल्यांकन नगरेर पश्चिमाहरुको उक्साहटमा आफूलाई जबरदस्तरुपमा रुसविरुद्ध उभ्याइरहे । यसले गर्दा यी दुई साँढेको जुधाइमा सर्वसाधारण नागरिकले अनाहकमा ज्यान गुमाउन र शरणार्थीका रुपमा भोक र निद्रा नभनी हजारौं किलोमिटर पैदल यात्रा गरेर भाग्नु परेको छ ।
अहिले युक्रेन सरकारले सर्वसाधारणलाई हतियार दिइरहेको छ । कानुनको शासन नभएकाले जसले जतिबेला जे गर्न पनि छुट रहेको छ । जताततै गोली र बारुद अनि बमको मात्र आवाजमा नागरिक र बालबच्चाले बंकरका भित्र टाउको लुकाएर बसेका छन् । कोही आफ्ना काखमा रहेका बालबच्चाहरुलाई शिविरमा सुम्पिएर आफू युरोपतिर भागिरहेका छन् । युक्रेनमा अत्यधिक चिसो र हिउँ भएकाले बूढाबूढीहरु हिँड्न नसकेर बाटामा लडिरहेका छन् । धेरै विदेशी नागरिकहरु पनि सुरक्षित गन्तव्यको अभावमा अलपत्र परेका समाचार सुन्नमा आएका छन् । नेपालीहरु पनि करिब ८ सयदेखि १हजारको संख्यामा त्यहाँ भएका र केहीको उद्दार भएको तर केहीको हुन नसकेको खबर छ । भारतलगायत कतिपय मुलुकहरुले आफ्ना नागरिकको एउटा अभियान नै चलाएर उद्दार गरिसकेको छ तर नेपाल सरकार आफ्ना नागरिकप्रति उत्तरदायी नभएर नै होला पर्ख र हेरको अवस्थामा अरुले गरिदिन्छन् कि भनेर आह्वानका भरमा मात्र बसेको छ ।ra
अहिले धेरै देशहरुले सन्तुलित परराष्ट्र नीति अपनाएका छन् । संयुक्त राष्ट्रसंघमा मतदान हुँदा भारतलगायत धेरै देशहरु मतदानमा भाग नलिएर स्वतन्त्र रहे भने नेपालले एउटा आलोकाँचो निर्णय गरेर हिजोको असंलग्न परराष्ट्रनीतिविरुद्ध रुसविरुद्धमा मतदान गरेको छ । जहासम्म लाग्छ नेपालले कसैको उक्साहटमा संयुक्तराष्ट्र संघमा कुनै राज्यविरुद्धमा मतदान गरेको यो नै पहिलो होला । यस्ता दूरगामी प्रभावका कुरामा परराष्ट्रनीतिमा असंलग्नता अपनाएको नेपालले सोचेर अगाडि बढ्नुपर्ने देखिन्छ । आगामी दिनमा हामी यो युद्ध ती दुई देशबीच नै चाँडै टुंगियोस् र त्यहाँका निर्दाेष नागरिकहरुको ज्यानको सुरक्षाका साथै सबैले बाँच्न र खान पाउने मानवीय अधिकारको सुरक्षाको कामना गर्दछौं अनि दुइटा सन्काहा शासकहरुको जुधाइमा निर्दाेष बालबच्चाहरु बंकरभित्र टाउको लुकाएर बसेका छन्, चाँडै नै मुक्त आकाशमा रमाउन पाऊन् भन्ने कामना !
Related News
सम्बन्धित समाचार
असुरक्षित टहरामा बस्न वाध्य सुरक्षाकर्मी
गण्डकी सरकारले २०८१ मा ३ दिन बिदा दिने
किरिया बसेका दाजुभाइ परीक्षामा
सुरु भयो एसइई, ५ लाख ४ हजार ४ सय १४ विद्यार्थी सामेल
बजेट अभावमा नगर अस्पतालको काम रोकियो
hero news full width
मुख्य समाचार
एमाले कास्कीमा को-को निर्वाचित ? (अन्तिम मतपरिणामसहित)
एमाले कास्की अध्यक्षमा बैनबहादुर विजयी
चैत्र १४, २०८०तनहुँ र चितवनलाई जोड्ने ठिमुरामा पक्की पुल
चैत्र १४, २०८०बाँदरसँग आजित किसानले गुहारे कानुन मन्त्री, भन्छन् : बाँदर मार्ने कानुन बनाइदेउ
चैत्र १४, २०८०एमाले कास्कीमा नयाँ नेतृत्वका लागि मतदान
चैत्र १३, २०८०कास्की कारागारमा आँखा शिविर, १ सय ८८ जनाको आँखा परीक्षण
चैत्र १३, २०८०