पोखरा । पोखराका स्थानीय १ सय वर्ष अघि पानीकै लागि सयौं मिटर हिँड्नुपथ्र्यो । १९५५ ताका बनेको नालामुखको ढुंगे धाराबाहेक अन्य ठाउँमा पानीको मुहान थिएन । उतिबेला पोखराको पुरानो बजार मानिएको भैरवटोल, तेर्सापट्टि, नालामुखलगायत विभिन्न स्थानबाट धारापानी, लक्ष्मीधारा, फिर्केसम्म पानी भर्न जान्थे । पानी लिनका लागि मुख्यबजार छोडेर गएपछि बाँकी जंगल, झाडीको बाटो हिँड्नुपथ्र्यो । जंगली जनावरको निकै डर थियो । महिला, केटाकेहीहरुलाई त झनै सकस थियो ।
पानीकै लागि संघर्ष खेपेका पोखरेलीका लागि १९७७ सालपछि भने एकाएक खुसीका दिन सुरु भए । तत्कालीन समयका सैनिक कमान्डर इन चिफ बबर शमशेर राणाले पोखरामा धारा बनाइदिए । उनका छोरा बालनरसिंह राणाको १४ वर्षको उमेरमा मृत्यु भएको थियो । उनै बबर शमशेरले छोरोको सम्झनामा १४ वटा धारा निर्माण गरेका हुन् । उनले बेलायत गएर खानेपानीको योजना बनाएको संस्कृतविद् अष्टमान प्रधानांगले बताए । ‘छोराको मृत्युपछि स्थानीयले खानेपानीको बारेमा सुझाएपछि बबर शमशेर बेलायत गएछन्,’ उनले भने, ‘बेलायतबाट नै खानेपानीका इन्जिनियरहरु, धारा, पाइप ल्याएको हो ।’ सामान र इन्जिनियर ल्याएपछि कीर्तिपुर बाघभैरवका प्लम्बर बैकुण्ठलाल श्रेष्ठलाई पोखरा झिकाएर योजना सफल बनाएको उनी बताउँछन् । अहिलेको पोखरा ५ धारापानीमा २ वटा टंकी बनाएर पोखराको १४ स्थानमा बालधारा निर्माण गरी पोखरेलीलाई पानी खुवाएको प्रधानांगले सम्झिए ।
पोखरेलीको तिर्खा मेटाएको बालधारा अहिले जीर्ण अवस्थामा छन् । १४ स्थानमा बनाइएका र इतिहास बोकेको धारा नष्ट हुने अवस्थामा छन् । केही धाराको अवशेषमात्र बाँकी रहने अवस्था रहेको प्रधानांग बताउँछन् । त्यो बेला पोखरा १ को बागबजार चोक, पोखरा २ विन्ध्यवासिनी परिसर, मोहरिया टोल, भीमसेन टोल, भैरव टोल, नालाको मुख, तेर्सापट्टि, पालिखेचोक, शोभाभगवती मन्दिर, सिद्धार्थचोक, गैह्रापाटन चोक, सिमलचौर, र रानीपौवा (पुरानो धारा) मा बालधारा बनेका थिए । तीमध्ये केही जीर्ण छन् भने केहीको अस्तित्व मेटिसकेको छन् । बालधारा नै पोखरामा पहिलो पटक फलामको पाइपबाट पानी ल्याएर सार्वजनिक कलधारा निर्माण भएको स्थानीयको दाबी छ ।
१४ स्थानमा बनाइएका र इतिहास बोकेको धारा नष्ट हुने अवस्थामा छन्
इतिहास बोकेका बालधाराहरु संरक्षणमा धेरैको ध्यान नगए पनि केही टोल विकास संस्था र व्यक्तिहरुले चासो देखाएका छन् । बालधारा बनेको सय वर्ष पुगेको अवसरमा स्थानीय सुनील उलकको संयोजकत्वमा ‘बालधारा संरक्षण अभियान समिति’ गठन भएको थियो । जसमा राजन श्रेष्ठ, सूर्य क्षेत्री, विष्णुहरि अधिकारी सदस्य थिए । समितिले प्रभावकारी रुपमा काम भने गर्न सकेन् । संरक्षणका लागि सम्बिन्धत निकायबाट सकारात्मक प्रतिक्रिया वा सहयोग नआएको समितिको गुनासो छ । आर्थिक स्रोत र आवश्यक सरकारी समन्वय अभाव कै कारण काम रोकिएको संयोजक उलकले बताए ।
संयोजक उलककै सल्लाह र सहयोगमा मोहरिया टोल भैरव टोल विकास संस्थाले बालधारा संरक्षण अभियान अघि बढाएको छ । सरकारी तबरबाट सहयोग नआए पनि आफूहरु संरक्षण अभियानमा जुटेको भैरवटोल बालधारा संरक्षण समितिका संयोजक बिकल बड्गामीले जानकारी दिए । वडा नम्बर २ बाट सहयोगको आश्वासन आएपछि स्थानीयको सहयोग र सक्रियतामा काम अघि बढेको उनले बताए । धारा दुरुस्तै राखेर छेउछाउमा ढुंगे धारा थप गरी आकर्षक बनाउने काम भइरहेको बडगामीको भनाइ छ । अहिलेसम्म ९५ प्रतिशत काम सकिसकेको उनी बताउँछन् । ‘धारा संरक्षण गर्न हामीले संघ, प्रदेश, महानगरपालिका र वडालाई पत्र बुझाएका थियौं, सहयोग आएन, वडाध्यक्ष ज्यूले दिन्छु भन्नु भएको छ,’ उनले भने, ‘अहिले सम्म करिब २ लाख खर्च भइसकेको छ, सबै पोखराभन्दा बाहिर बस्ने र यहीको स्थानीयले आर्थिक सहयोग गर्नुभएको हो ।’
मोहरिया टोल र भैरव टोलभित्र रहेका इतिहास बोकेका क्षेत्रहरुको संरक्षण गर्दै निशुल्क संग्रहालय बनाउने योजना रहेको मोहरिया टोल भैरव टोल विकास संस्थाका अध्यक्ष सबिन उदासले जानकारी दिए । ‘यहाँ विशेष गरी चाइनिज र जापानिज पर्यटकहरुको घुइँचो हुन्छ, अन्य देशका र नेपालकै धेरै पाहुनाहरु हेर्न आउनुहुन्छ,’ उनले भने, ‘यहाँ आउने पर्यटकहरुका लागि पनि हामीले यस्ता ऐतिहासिक वस्तुहरु संरक्षण गर्न जरुरी छ ।’ बालधाराको पानी खानेमध्येको एक बनाउने उनी २०६५ सालसम्म धारामा पानी आइरहेको सम्झन्छन् । सरकारले आर्थिक सहयोग नगरे पनि हौसलासम्म नदिएकोमा उनको गुनासो थियो । ‘सरकारले आर्थिक सहयोग त गरेन, हौसलासम्म दिएको छैन,’ उनले भने, ‘हामीले गरेको यो कामको कति धेरैले राम्रो भनेको छ तर सरकारबाट धन्यावादको शब्द पनि आएको छैन ।’
Related News
सम्बन्धित समाचार
पत्रकार पोखरेल सम्मानित
रेवान पोखरामा विश्वराज
फिल्म ‘ईश्वर’ प्रदर्शन सुरु
कर्जा विस्तार हुनेगरी मौद्रिक नीति ल्यायौंः गभर्नर अधिकारी
बेनी–जोमसोम सडक अवरुद्ध
hero news full width
मुख्य समाचार
गायक तथा गीतकार एलपी जोशी रहेनन्
आज मौद्रिक नीति सार्वजनिक हुँदै
श्रावण ११, २०८१पोखराको गन्नीलाई रनिङ सिल्ड
श्रावण १०, २०८१लीलादेवी बनिन् पहिलो महिला मुख्यसचिव
श्रावण १०, २०८१राइड सेयरिङविरुद्ध पोखराका यातायात व्यवसायीको आन्दोलन
श्रावण १०, २०८१जहाज सि चेकका लागि पोखरा आउँदै थियो
श्रावण ९, २०८१