४ जेठ २०७८ मा स्याङ्जाबाट एउटा सारै नमिठो खबर आयो । हाम्रो संस्कार भन्दा परको । मानवीयताभन्दा परको । खबर पढ्नेहरु त दुखी भए नै आँखै अगाडि अनुभूति गर्नेलाई कस्तो भएको होला ? भनाइ न छ नि जिउँदाको जन्ती, मर्दाको मलामी । अनि भनिन्छ जेजस्तो भए पनि छिमेकी र आफन्त चाहिने मर्दापर्दा हो । तर अहँ, आँधिखोला गाउँपालिका २ चिलाउनेवासको १ परिवारले मलामी त पाएन नै, ९३ वर्षे आमाको निधनपछि नजिकैको खोलामा पुर्‍याएर दाहसंस्कार समेत गर्न पाएन । ती आमाका छोरा बुहारी कोरोना संक्रमित भएकै कारण गाउँलेहरुले यो व्यवहार देखाएका हुन् । खोलामा जलाउँदा धुँवाबाट समेत संक्रमण सर्छ भन्ने भएर गाउँहरु विरोधमा उत्रे । बिहान ७ बजे बितेकी आमाको शव बेलुका ७ बजेसम्म उठेन । गाउँपालिकाका अध्यक्ष सुधीर पौडेलले गरेको प्रयास पनि सफल भएन । अनि पालिकाकै पहलमा आर्मी बोलाएर घर नजिकै शव गाडियो । यो दृश्य छोराबुहारी पिँढीमा बसेर टुलुटुलु हेर्न वाध्य भए । गाउँलेको दुव्र्यवहार खेप्न वाध्य भए ।

त्यो त चिलाउनेवासको परिवार नै पहिलो भने यस्तो दुव्र्यवहार खेप्ने । पोहोर जब नेपालमा भर्खरै कोरोना संक्रमण सुरु भयो । मानिसको यसरी भकाभक ज्यान जाला भनेर कसैले सोचेकै थिएन । कोरोनाकै कारण ज्यान गुमाउन वाध्य भए कतिपय । गण्डकीमा कोरोनाले ज्यान गुमाउने पहिलो व्यक्ति पनि स्याङ्जाकै थिए । पहिला त उनको शव गण्डकी अस्पतालबाट उठाउनै मुस्किल भयो । किन भने संक्रमितको शव गाडीमा राख्न कोही तयारै भएनन् । जब शव उठाइयो कहाँ अन्त्येष्ठी गर्ने भन्ने भयो । दिनभरको मेहनतपछि मनिपाल मेडिकल कलेजभन्दा केही माथि शव व्यवस्थापन गर्न लागि जसमा स्थानीय जनप्रतिनिधि नै विरोधमा उत्रे । प्रहरीले लाठी नै चलाउनु परेको थियो । त्यसपछिका शव लामेआहालमा व्यवस्थापन गर्ने भनिए पनि त्यति सहज भएन । त्यहाँका पनि स्थानीय विरोधमा उत्रे । आखिर गण्डकीका धेरैजसो शव लामेआहालमा नै व्यवस्थापन हुन्छन् ।

हो, अहिले कोरोनाले मानिसलाई विवेक गुमाएको जस्तो बनाइदिएको छ । कोही बिरामी पर्दा भेट्न जाने त कुरै छाडौं संवाद पनि हुन छाडेको छ । कसैको जुठोसुत्केरो परेका बेला समेत छिमेकी आफन्त जोडिने कुरा निकै परको हुन थाल्यो । तर त्यसो भन्दैमा हामीले विवेक गुमाउनु हुन्छ त ? आज अरुको घरमा परेको घटना भोलि हाम्रै घरमा हुनसक्छ । कसलाई के थाहा भोलि के हुन्छ भनेर ? अनि स्याङ्जा, त्यो पनि आँधिखोला गाउँपालिकाको चिलाउनेवास शिक्षा र चेतनाका हिसावले निकै अब्बल मानिएको ठाउँ । अनि त्यहिँका स्थानीयबाट यस्तो व्यवहार कत्ति पनि शोभनीय भएन । रोग के हो र कसरी सर्छ भन्ने बारेमा अब कुनै अन्यौल छैन । सुरक्षित तरिकाले शव दहन गर्दा गाउँलको टाउको दुखाइ किन ? आखिर उनीहरु कुन संस्कारबाट हुर्के ? उनीहरुले दिन खोजेको सन्देश के हो ? सामाजिक मान्यतामा आखिर किन यति ठूलो कलंक पोतेको ? यी यावत प्रश्नहरुको जवाफ ती गाउँलेले दिनुपर्छ, जसले ती आमाको शवप्रति दुव्र्यवहार गरे ।