हाम्रो देशमा व्यापार घाटा बढ्दो छ । प्रत्येक वर्ष घाटा बढ्दै गएको छ । कहि कतै यस सम्बन्धमा चर्चा गरेको सुनिन्छ तर घाटा कसरी पुर्ने भन्ने सम्बन्धमा छलफल विचार विमर्श भएको त्यत्ति पाइँदैन । सरकारले आर्थिक विकासको हावादारी कुरा त गर्छन् तर ठोस कार्यक्रम ल्याएर उत्पादन बनाउने, उत्पादित सामान बाहिर पठाउने र घाटा कम गर्नेतर्फ गम्भीर भएको पाइँदैन । आयात–निर्यातमा गम्भीर नभएका कारण हाम्रो ऐन कानुन उत्पादनमुखी हुन सकिएका छैनन् । हाम्रा उद्योगधन्दा चलाउनेहरुले सधैं औद्योगिक ऐन कानुन आफ्नो अनुकूल नभएको जिकीर गर्दछन् र त्यसमा सुधारका लागि सुझाव दिने गर्दछन् । त्यस्तै कृषि उत्पादनको पनि कुरा छ । कृषिमा पनि अनुकूल वातावरण छैन ।

कृषिमा निजी क्षेत्रले यो ४/५ वर्षयता धेरै लगानी गरेका छन् । परिश्रम गरेका छन् र आफ्नो उत्पादन पनि बढाएका छन् । केही जिल्ला दूध, कुखुराको फुल र मासु आदिमा आत्मनिर्भर पनि भएका छन् । हिमाली क्षेत्रमा स्याउ उत्पादन बढेको छ । केरा, तरकारीमा पनि केही जिल्ला निकै अगाडि बढेका छन् तर ती क्षेत्रमा उत्पादन राम्रो छ भन्नै नपाई तिनीहरुले प्रतिकूल परिस्थिति सामना गर्नु पर्दछ । कहिले अतिवृद्धि, कहिले अनावृद्धि हुन्छ । एकातिर तिनीहरुलाई प्राकृतिक प्रकोपले बराबर सताउँछ भने अर्काेतर्फ मल अभाव छँदैछ । देशमा मल कति चाहिन्छ भन्ने सरकारलाई थाहा छ । मल प्रत्येक वर्ष चाहिने कुरा हो तर सरकारको व्यवस्थापन यस्तो छ कि कहिल्यै समयमा मल आपूर्ति गरिंदैन । न कि मल उत्पादन गर्ने उद्योग स्थापना गर्दछ । बजार व्यवस्थापनमा पनि सरकारले ठोस केही गर्दैन । त्यसो भएकाले कृषकले कहिले आफ्नो उत्पादन सडकमा फ्याँकेर पनि आक्रोश पोख्ने गरेका छन् ।
सरकारमा बस्नेहरुले चुनावको बेलामा र कहिलेकाहीं बजेट तर्जुमा गर्ने बेलामा जिल्ला–जिल्लामा औद्योगिक क्षेत्र बनाएर उद्योगधन्दाको विकास गर्ने कुरा गर्छन् तर तिनीहरु आफ्नो वाचामा कत्ति पनि गम्भीर हुँदैनन् । प्रतिबद्धता पूरा गर्नु पर्दछ भन्ने चेत तिनीहरुमा कहिले पलाएन । त्यसो हुँदा कतिपय उद्योगीहरु निराशप्राय छन् । वातावरण अनुकूल नभएका कारण १० औं वर्ष उद्योगधन्दामा लागेकाहरुले पनि आफ्नो स्तरोन्नति गर्न सकेका छैनन् । स्वदेशी उत्पादनलाई महत्व दिऔं, स्वदेशी उत्पादन प्रयोग गरौं भावना पनि विरलै देखिन्छ । बजारभरि विदेशी उत्पादनले भरिएका छन् । दैनिक जीवनमा पनि विदेशी उत्पादनका सामानमात्र देखिन्छ भने स्वदेशी उत्पादनको वृद्धि नै कसरी हुन सक्ला ? सकेसम्म स्वदेशी उत्पादन प्रयोग गरौं, उपभोग गरौं भन्ने भावनाको विकास गर्नु पनि स्वदेशी उत्पादन वृद्धि गर्ने पूर्व शर्त हो । त्यो एक राष्ट्रिय भावना पनि हो तर कुनै पनि सरकारले कहिले यतातिर ध्यान दिएनन् । जसका कारण हाम्रो उत्पादन बढ्न सकेनन् । विदेशतिर निर्यात भएनन् । आयात भने बढ्दै ग¥यो । जसको कारण व्यापार घाटा बढ्दै गएको छ । सधैं यसो गरेर हाम्रो उन्नति हँुदैन । यो गम्भीर कुरा हो । यसमा सरकार र नागरिक गम्भीर हुनै पर्दछ ।