१. आज असार पन्ध्र । यस दिनलाई कृषकहरुले विशेष पर्वको रुपमा मनाउँदै आएका छन् । धान रोपाई हुने असार महिनाको मध्य भएकोले यो दिन पर्वको रुपमा मनाउने गरिएको हो । यो हाम्रो सँस्कृतिकै रुपमा विकास हुँदै आएको छ । यस दिन हिलो छुनु, हिलोको टिका लगाउनु, हिलो खेल्नु र धान रोप्नुलाई धार्मिक दृष्टिकोणले पनि पुण्यकार्यको रुपमा लिईन्छ । असारे गीत गाउँदै, हिलो खेल्दै र भोज खाएर असारे पन्ध्र मनाउने चलन छ ।

२. यता केही वर्ष देखि असारे पन्ध्रलाई नेपालमा राष्ट्रिय धान दिवसको रुपमा मनाइदै आएको छ । यस वर्ष ‘धान उत्पादनमा बृद्धि, आत्म निर्भरता र समृद्धि’ भन्ने नाराका साथ सत्रौं राष्ट्रिय धान दिवस तथा रोपाई महोत्सव मनाइदै छ । कोरोना कहरका वीच पनि किसानहरु धान रोपाइमा होमिएका छन् । रोगले भन्दा भोकले मरिने त्रास बढिरहेको वेला धान रोपाईको अरु महत्व बढेको छ ।

३. धान नेपालको मुख्यबाली हो । यो नेपालमा समुन्द्र सतहबाट ६० मिटर उचाइको तराईदेखि ३ हजार ५० मिटर मिटर उचाइको जुम्लाको छुमचौरसम्म धान खेती गरिन्छ । छुमचौर धानखेती हुने संसारकै उच्च स्थान हो । दशेमा खेती गरिने कुल क्षेत्रफलको ४७ प्रतिशत जमिनमा धान खेती हुन्छ । कुल ग्राहस्थ उत्पादनमा २६.५० प्रतिशत कृषिको योगदान रहेकोमा त्यस मध्ये धानको १५.३५ प्रतिशत रहेको छ ।

४. पहिले खाद्यान्नमा आत्मनिर्भर रहेको हाम्रो देश यता केही दशक देखि परनिर्भर बन्दै आएको छ । जनसंख्या बढ्दै जानु र खेतवारी बाँझो रहँदै जानु तथा भएको खेतीबाट पनि पर्याप्त उत्पादन गर्न नसक्नु यसका कारणहरु हुन् । अहिले देशमा वार्षिक ३० अर्व रुपैंयाको चामल आयात भईरहेको तथ्याङ्कले धानको माग कति रहेछ भन्ने देखाउँछ ।

५. देशलाई धानमा आत्मनिर्भर बनाउन सकिने अवस्था हुँदाहुँदै पनि त्यसतर्फ ठोस ध्यान जान सकेको छैन । कतिपय जग्गा बाँझा रहेका छन् । सिचाईको व्यवस्था छैन । परम्परागत खेती प्रणाली अझै रहेको छ । उन्नत विऊ प्रयोग नगर्नु र समयमै मल विऊ नपाइनुले पनि असर पुगेको छ । धानमा हामी आत्मनिर्भर बन्छौं भनेर अठोटका साथ लाग्न सकेमात्र धान दिवस मनाएको सार्थकता रहनेछ ।