जुम्लाको तातोपानी–४, गिडी खोलाका २१ वर्षीय मुकुन्द नेपालीले सोही गाउँका कथित माथिल्ला जातकी एक केटीसँग विवाह गरेको निहुँमा केटीका दाजुले केटाको घरमा आगजनी गरेका छन् । आगजानीबाट घर पूर्ण रुपले क्षति भएको छ । घरमा कोही पनि नभएका कारण मानवीय क्षति भएन, तर घर भित्रका अन्य सामानहरू सबै नष्ट भएका छन् । जुम्लाको त्यस घटनाले मानवीय हृदय भएका सबैलाई स्तब्ध पारेको छ । त्यो घटनाले यो मुलुकमा अझै जातजातिको माने को हो र जातीय विभेदको जरा कति गहिरोसँग रहेको छ भन्ने प्रष्ट पार्दछ । एकातिर आधुनिक विचार भएकाहरू जातीय समानताको कुरा गर्छन्, आफ्नो धर्म र सम्प्रदायमा जातीय विभेद नभएको व्याख्या गर्दछन् तर समाजमा बराबर यस्ता घटना भइरहेका हुन्छन् ।

समाजमा जातीय भेदभाव, छुवाछुत प्रथा कलंकका रुपमा रहेको छ । त्यो कलंक हटाउन अनेक प्रयासहरू भए । तर त्यस्ता कतिपय प्रयासहरूमा इमानदार रहेनन् । बाहिर त्यो प्रथा हटिसकेको कुरा गर्दछन् भने भित्र त्यो परम्रादेखि रहेको, आफ्नो धर्मले व्यवस्था गरेको भनी त्यसकै बचाउमा लाग्नेहरूको संख्या अत्यधिक छ । जातीय विभेदविरुद्धमा सरकारले ऐन, कानुन बनाएको छ, संविधानले समेत त्यसलाई दण्डनीय अपराध भनेर घोषणा गरेको छ । तैपनि समाजबाट त्यो हट्न सकेको छैन । यस्तो केसलाई प्रशासकहरूले पनि कानुनअनुसारको दण्ड दिनुको साटो मिलापत्र गराएर पठाउने गर्दछन् । मन्दिरमा कथित तल्लो जातका मानिस प्रवेश गर्दा पनि उनीहरूले पिटाइ खानुपर्ने अवस्था सहर बजारमा पनि छ । त्यस्तो घटना एक दुई पटक होइन, बराबर हुने गरेका छन् ।

एकताका अन्तरजातीय विवाहलाई प्रोत्साहन दिने कुरा पनि आयो । अन्तरजातीय विवाह गरेमा नगद पुरस्कारको व्यवस्था पनि भयो । तर त्यो व्यवस्था लामो समय टिकेन । त्यसरी विवाह गरेकामध्ये केहीको विवाह असफल भयो । तिनीहरू डिभोर्स गरेर छुट्टाछुट्टै बसेका घटना पनि धेरै छन् । जुम्लाका ती जोडी करिब २ वर्ष पहिलोदेखि प्रेम गर्दै आएका थिए । घर पनि नजिकै भएकाले तिनीहरू खुला सम्पर्कमा थिए । अहिले आएर उनीहरूले प्रेम विवाह गरेका छन् । तर त्यो प्रेम विवाह दुलहीका दाजुलाई सह्य भएन र उनले रिसको आवेगमा घर जलाएको बुझिएको छ । अब यो प्रकरणमा प्रशासनको केकस्तो भूमिका रहन्छ, त्यो महत्वपूर्ण छ । प्रहरीले दुलही पक्षका केहीलाई पक्रेको छ । दलितका संघ संस्थाहरू पनि त्यसरी घर जलाउनु अन्याय भन्दै यो प्रकरणलाई ठूलो बनाउन लागि परेका छन् ।