वार्षिक २० लाख पर्यटक भित्र्याउने महत्वपूर्ण लक्ष्यका साथ मनाईरहेको यस भ्रमण वर्षको पूर्व सन्ध्यामा निराशाजनक भएको छ । अन्नपूर्ण क्षेत्रमा भएको हिमपात र चीनबाट फैलिएको क्रोनोभाईरसको कारणले पर्यटकको आगमन अप्रत्याशित रुपले घटेको छ ।
पर्यटन उद्योग अत्यन्तै सम्वेदनशील हुन्छ । यो उद्योग मानवीय आवतजावतबाट मात्रै सृजना हुने हुँदा जव मानवीय आवतजावतमा समस्याहरु उत्पन्न हुन्छन तव पर्यटन उद्योग पनि संकटग्रस्त हुने गर्दछ । विश्वको जुनसुकै कुनामा जे जस्ता घट्नाहरु भएपनि यसले यहाँको पर्यटनलाई असर पारेकै हुन्छ । जोखिम बढी वहन गर्नुपर्ने पर्यटन उद्योग भोलि के हुन्छ भनी भविष्यवाणी गर्न पनि कठिन हुन्छ । हरेक वर्ष केही न केही सोच्दै नसोचेको घट्नाहरु अचानक एक पछि अर्को आइरहँदा पर्यटन उद्योग पनि रुग्ण भइरहन्छ ।
विश्व पर्यटन संगठनको तथ्याङक हेर्दा सन २०१८ मा विश्वमा अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटकको आगमन १.४ मिलियन ( एक अरव ४० करोड ) पुगेको छ । जुन सन २०१७ को भन्दा ५ प्रतिशत वढी छ । इन्धनको मूल्यमा आएको स्थिरता, आधुनिक सञ्चारको विकास, मध्यम वर्गहरुले भ्रमण खर्च गर्न सक्ने सामाथ्र्य बढ्नु, भ्रमण लागत कम हुँदै जानु, प्रवेशाज्ञामा सरलीकरण र सहजता आदि कारणले वर्षेनी अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटकहरुको आगमनमा वृद्धि भइरहेको छ ।
अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटक आगमनको वृद्धिसंगै पर्यटनबाट सृजना हुने आम्दानी पनि सन २०१८ मा करिव १.७ ट्रिलिएन डलर छ । जुन २०१७ को तुलनामा ४ प्रतिशतको वृद्धि हो । विश्वमा निर्यात हुने वस्तु तथा सेवामा तेश्रो स्थान पर्यटनले लिएको छ । यसमा प्रथम केमिकल, दोश्रो इन्धन, चौथो अटोमोवाईल र पाँचौमा खाद्यपदार्थ पर्दछ ।
अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटकको आगमन दर विश्वको अन्य महादेशको तुलनामा एशिया प्यासिफिक क्षेत्रमा सवैभन्दा बढी ७ प्रतिशत छ । सन २०१८ मा अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटक भित्रयाउने राष्ट्रहरु मध्ये चीन टप चौथो नम्वरमा पर्दछ । फ्रान्स, स्पेन र यु.एस.ए क्रमश प्रथम, द्वितीय र तृतीय नम्बरमा रहेका छन् भने इटाली पाँचौ नम्बरमा छ ।
सन २०१८ मा चीनबाट १५० मिलियन ( १५ करोड ) चिनियाहरुले पर्यटकका रुपमा विश्व भ्रमण गरेका छन । विश्वमा सवैभन्दा धेरै खर्च गर्ने पर्यटकहरुमा पनि चाइनिजहरु नै देखिन्छन । खर्च गर्ने यस तथ्याङकमा अमेरिका दोस्रो नम्वरमा रहेको छ ।
नेपालको पर्यटनको तथ्याङक हेर्दा अध्यागमन विभागका अनुसार सन २०१९ मा नेपालमा जम्मा ११ लाख ९७ हजार १९१ पर्यटक आएका हुन । जसमध्ये २५ लाख ४ हजार १५० भारतीय, र १६ लाख ९ हजार ५४३ चाईनिज पर्यटक हुन् । नेपाल आएका पर्यटकहरु मध्ये दोस्रो ठूलो संख्या चाईनिज पर्यटकहरु भएकोले चीन नै नेपालका लागि पर्यटनको महत्वपूर्ण बजार हो । नेपाल आगमन भएका अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटक मध्ये २९.४ प्रतिशत सार्क राष्ट्रबाट २९.२ प्रतिशत एशिया ( सार्क बाहेक ) बाट आएका हुन । तसर्थ नेपालको पर्यटनको मुख्य स्रोत बजार भनेको नै भारत र चीन हुन ।
सन २०२० लाई नेपाल सरकारले भ्रमण वर्ष मनाईरहेको छ । वार्षिक २० लाख पर्यटक भित्र्याउने महत्वपूर्ण लक्ष्यका साथ मनाईरहेको यस भ्रमण वर्षको पूर्व सन्ध्यामा निराशाजनक भएको छ । अन्नपूर्ण क्षेत्रमा भएको हिमपात र चीनबाट फैलिएको क्रोनोभाईरसको कारणले पर्यटकको आगमन अप्रत्याशित रुपले घटेको छ । मानिसको आवतजावतमा यस्ता प्रकारका सरुवा रोगहरुको कारणले उल्लेख्य कमी भएको इतिहासले देखाउछ ।
सन १९९७ मा रोज रिभर भाइरसले फिजीमा करिव ३० हजार जति मानिस प्रभावित भएका थिए । सो समयमा यो भाइरस फिजी जाने पर्यटकबाट फिजिमा पुगेको बताईएको थियो । सन २००१ मा न्यूयोर्कमा भएको आक्रमण, २००२ मा बालीको पर्यटकीय स्थलमा भएको आक्रमण, २००३ मा फैलिएका सार्सको महामारी, २००९ को स्वइन फ्लु भाइरस, २००९ मा मेक्सिकोमा फैलिएको एच १ एच १ एन १ भाइरस, बेलाबेलामा फैलिने एलोफिवर, रोज रिभर, डेङगू भाइरस आदि कारणबाट विश्वको पर्यटनमा ठूलोे नकारात्मक असर परेको छ ।
हालसालै चाइनिजहरुको लुनार नयाँ वर्षको अवसरमा क्रोनोभाइरस संक्रमणका कारण ३ विलियन ट्रिप्सहरु वन्द भएको तथ्याङक पाईएको छ । चाइनिजहरु सवैभन्दा बढी भ्रमण गर्ने यस सिजनमा जनवरी १० देखि फ्रेब्रुेवरी १८ सम्म ७९ मिलियन चाइनीज यात्रुहरुले हवाई यात्रा लिने अनुमान गरिएको थियो ।
सन २००३ मा सार्सका कारण ९१६ जनाले ज्यान गुमाएका थिए । जसका कारण ४ महिना अवधिमा २.६ प्रतिशत अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटक घटेका थिए । एशिया प्यासिफिक क्षेत्रमा २००३ को लेट मार्चबाट अप्रिल सम्म १० प्रतिशत र हङकङमा मात्र ५० प्रतिशत पर्यटकहरु घटेका थिए । हङकङको पर्यटक आगमन दर अप्रिल र मे २००३ मा क्रमश ६४.८ प्रतिशतर ६७.९ प्रतिशतले हवात्तै घटेको थियो । सो सार्स रोग चीनको ग्वाङ्गडोन प्रान्तबाट देखिएको थियो । पछि सो रोग हङकङ हुँदै २९ वटा देशमा फैलिएको थियो । तत्कालीन समयमा चीनको ग्वाङ्गडोन प्रान्तबाट एक जना फिजिसियन हङकङ गई एक स्थानीय होटलमा वास बस्दा त्यहाँबाट सो रोग अन्य गेष्टलाई सरी हङकङ प्रभावित भएको तथ्य पछि पुष्ट गरिएको थियो ।
यसरी विगतमा भएको भाइरसबाट हुने सरुवा रोगको सक्रमण र यसले पर्यटनमा पारेको प्रभावलाई विश्लेषण गर्दा सरुवा रोगकै संक्रमणवाट प्रभावित गन्तव्य स्थलहरुको पर्यटनको आगमनलाई पुरानै अवस्थामा पु¥याउन सामान्य अवस्थामा १९ महिना र सरकारले प्रभावकारी व्यवस्थापन गर्न सके १० महिना लागेको देखिन्छ । सरुवा रोगसंगसंगै विमानस्थल, सीमा नाका वन्द हुनु वायुसेवाहरु अवरुद्ध हुनु आदिवाट पर्यटनमा नसोचेको र दीर्घकालीन असर हुन्छ ।
नेपाल भ्रमण वर्ष २०२० मा चिनिया पर्यटकहरु उल्लेख्य वृद्धि हुने विशेष गरी चिनिया राष्ट्रपतिको नेपाल भ्रमण पश्चात ठूलो अपेक्षा गरिएको थियो । अव चीनबाट आगमन हुने पर्यटक असाध्यै न्यून हुने हुँदा नेपाल भ्रमण वर्षको लक्ष्य २० लाख पर्यटक भित्र्याउन हामीले छिट्टै नै प्रभावकारी रणनैतिक योजना वनाई लागू गरिहाल्नु पर्दछ । देशमा यति ठूलो लगानी रहेको पर्यटन व्यवसायलाई दिगो राख्न अव सार्क राष्ट्र सहित मिडिल इष्टका देशहरुबाट पर्यटक ल्याउने कार्यक्रम तुरुन्त थाल्नु पर्दछ । सरकारले पर्यटन व्यवसाय संरक्षण गर्न स्वदेशी पर्यटनलाई नीतिगत रुपमै प्रोत्साहन गर्ने कार्यक्रम ल्याउनु पर्दछ ।
प्रमुख स्रोत बजार चीनमा भाईरसका कारण र भारतमा पनि हालसालै देखिएको आर्थिक मन्दीले नेपालको पर्यटनमा नकरात्मक असर पर्न सक्ने हुनाले यस वर्षको पर्यटन प्रवद्र्धनमा टेवा पु¥याउन नेपाल सरकारले विभिन्न अन्तर्राष्ट्रियस्तरका खेल, स्वास्थ्य, शिक्षा, वातावरण, संस्कृति, धर्म आदि सम्वन्धी अन्तरक्रिया सम्मेलन वैठक आदि नेपालमा राख्न तुरुन्त पहल गर्नुपर्दछ । धार्मिक तथा सांस्कृति पर्यटनलाई विशेष प्राथामिकतामा राखी तदनुसार कार्ययोजना बनाउनु पर्ने देखिन्छ ।
लेखक: नेपाल पर्यटन वोर्डका पूर्व सदस्य हुन । सं.
Related News
सम्बन्धित समाचार
कास्की कांग्रेसको शिखर पुरूषको अवसान
जून ओर्लेको रात र त्यसको आलोक
नयाँ बिहानी: आदर्श समाजको २९ औं वर्ष
गण्डकी प्रदेश प्रशिक्षण प्रतिष्ठानका ४ वर्ष र आगामी कार्यदिशा
राणा कालमै हलो जोत्ने क्रान्तिकारी पं. मुक्तिनाथ
hero news full width
मुख्य समाचार
कतारका अमिरको भ्रमणसम्बन्धी खबर प्राथमिकतामा, विपिनको रिहाइ ‘मुख्य विषय’
रोजगार खोज्दै मेलामा
वैशाख १२, २०८१कतारी अमिरलाई ‘रुद्रकली’ र ‘खगेन्द्रप्रसाद’ !
वैशाख ११, २०८१फेवातालमा दुर्घटनामा परेका ५ जनाको उद्धार
वैशाख ११, २०८१लोकतन्त्रका १८ वर्ष : लोकतन्त्रले छोएन लोकलाई
वैशाख ११, २०८१कामचलाउ सरकारको आयु लम्बियो
वैशाख ११, २०८१