पोखरा। मानिस कति उमेरसम्म काम गर्न सक्छ ? सजिलो र सपाट उत्तर हो–ज्यानले दिएसम्म गर्ने । त्यही ज्यानले दिएकै कारण ९० वर्षीय हंशबहादुर गुरुङ बिहानदेखि बेलकासम्म काम गरिरहेका छन् ।

खासमा यो उमेर कामै नगरी नातिनातिनासँग रमाएर बस्ने उमेर हो । तर, उनलाई त्यस्तो लाग्दैन । घरमा पुगिसरी हुँदा पनि उनी काम गरिरहेछन्, सेवा गरिरहेछन् । दिनकै १२/१३ लाखको कारोबार सम्हाल्छन् । पोखराको अमरसिंहचोकस्थित गण्डकी पेट्रोलियम कम्पनी प्रालिका उनी कार्यालय सचिव हुन् । यो कम्पनीले सञ्चालन गरेको पेट्रोल पम्प पोखराकै पुरानोमध्ये एक हो । ५ दसकअघि खुलेको यो पेट्रोल पम्प हाल अमरसिंहचोकमा छ ।

उनको मातहत १२ जना कर्मचारी छन् । सबैलाई आ–आफ्नो सुम्पिएको जिम्मेवारी खटनपटनको व्यवस्था मिलाउँछन् । कर्मचारीको मासिक तलब भत्ता खुवाउने, पेट्रोल÷डिजेल खरिद माग गर्ने, बिक्री वितरणको व्यवस्थापन गर्ने, कार्यालय व्यवस्थापनदेखि दैनिकरुपमा भैपरि आउने कामको जिम्मेवारी २५ वर्षदेखि उनकै काँधमा छ ।

कास्कीको उत्तरी तान्चोक गाउँमा विसं १९९२ मंसिर २० मा उनको जन्म भएको हो । साविक लुम्ले गाविस वडा ३ (हाल अन्नपूर्ण गाउँपालिका वडा ७) तान्चोकका बाबु सु.लालध्वज र आमा भाइखु गुरुङका ३ छोराहरुमा उनी माहिला हुन् । दिदीबहिनी छैनन् । गाउँमा त्यसबेला स्कुल कलेज नहुँदा उनले प्रारम्भिक शिक्षादीक्षा घरमै पाए । त्यसबेला बाबुले उनलाई घरमै पढाउन शिक्षकको प्रबन्ध गरेका थिए । भारतबाट ब्रिटिसको आधिपत्य नहट्दै सन् १९४४ मा उनका बाबु सुवेदारबाट रिटायर्ड भएका हुन् । हंशबहादुरले पढाइ भने बाह्रैमास हुन्थेन । चैतदेखि असारसम्म खेतीपातीमा व्यस्त हुँदा त्यसबेला पढाइ टुट्थ्यो । शिक्षकलाई बिदा दिइन्थ्यो ।

हंशबहादुर त्यस्तै १९ वर्षका थिए । उनका दाइ हर्कबहादुर भर्ती भइसकेका थिए । त्यसबेला भारतीय सेनामा भर्तीका लागि गल्ला गाउँमै आउँथे । हंशबहादुर पनि देखाउन गए । छानिए पनि । भर्तीका लागि गोरखपुर जानुपथ्र्यो । प्रारम्भिक शिक्षा आर्जन गरेका उनको योग्यता ८ कक्षा पास ठानियो । फौजमा काम गर्नेक्रममा विभिन्न ठाउँमा दुस्मनसँग लडेको उनको सम्झना अझै ताजै छ । भारतमै गृहयुद्धका कारण नागाल्याण्ड होस् वा छिमेकी चीनसँगको लडाईंमा उनी तालिया पुगे भने पाकिस्तान–भारतविरुद्धको लडाईँ पनि डटेर लडेको उनले स्मरण गरे ।

कार्यालय व्यवस्थापनदेखि दैनिकरुपमा भैपरि आउने कामको जिम्मेवारी २५ वर्षदेखि उनकै काँधमा छ ।

सेवाका क्रममा उनले साढे ४ वर्ष आर्मी स्कुलमै पढाए पनि । मेडिकल बोर्ड हुँदै करिब १४ वर्षको सेवामै उनी हवल्दार पदबाट अवकास लिए । दाइ हर्कबहादुर लेफ्टिनेन्टटबाट अवकास हुँदा भाइ पदमबहादुर लेस्नायकबाट निस्किए ।

भारतीय सेनाको नोकरीपछि घर फर्किने क्रममा सुनौलीहुँदै पोखरा आउन सिद्धार्थ राजमार्ग भर्खरै खुलेको थियो । दाइ हर्कबहादुरसहित क.प्रेमबहादुर, जिमु धीरबहादुर र डब्लुओटु इमानसिंह गुरुङ मिलेर ६४ लाखमा बस किनेका थिए । उनी त्यही बस हुँदै पोखरा फर्किंए । मट्टिखान आइसकेपछि उनले पोखरामा फाट्टफुट्ट बत्ती बलेको देखे । पोखरामा बिस्तारै विकास हुन लागेको भेउ पाए । पोखरा आउँदा उनलाई भारतीय पेन्सन क्याम्प हेर्ने रहर जाग्यो । कस्तो रैछ भनी रामजार पुगे । त्यसबेला खरले छाएका साना साना झुपडीहरु थिए । बर्सेनि जनवरीदेखि मार्च (३ महिना) पेन्सन बाँडिने भएपछि यस क्षेत्रका भारतीय पेन्सनरहरुको मेला लाग्थ्यो । उनले पेन्सन क्याम्पमा क्यान्टिन खोल्ने योजना बनाए । निवेदन दिए । स्वीकृत भयो । ८ जना कर्मचारी राखेर चिया नास्ता बेच्न थाले । यति चल्यो कि पैसा राख्न पनि भ्याइनभ्याइ हुने । उनले भने, ‘क्यान्टिन निकै चल्यो । ग्राहकको भिड बढेपछि पैसा राख्न पनि भ्याइनभ्याइ हुने । त्यसबेला १ रुपैयाँमै ४ कप चिया आउँथ्यो ।’

केही समय क्यान्टिन चलाएपछि उनी दाइहरुसँग मिलेर बसमा लगानी गरे । अर्को बस थपियो । उनी त्यही बसमै हिंडडुल गर्न थाले ।

यसैक्रममा २०२९ सालमा पोखराको पृथ्वीचोकमा हिमालय पेट्रोल पम्प खुलेको थियो । हंशबहादुरले यो देखेका थिए । उनले दाइ हर्कबहादुरसँग नयाँ योजना सुनाए, ‘कतिञ्जेल बस चलाउने । बिग्रेको बिग्र्रै गर्ने । एउटा स्थिर हुनखालको व्यवसायमा हात हाल्नु प¥यो भनी पेट्रोल पम्प खोल्नुपर्‍यो ।’

यो योजना दाइलाई पनि मननयोग्य लाग्यो । भारतीय पेन्सनरहरुबीच एउटा भेलामा यो योजना सुनाइयो । सबै जना सहमत भए । पेट्रोल पम्प खोल्न तत्कालीन क.प्रेमबहादुर गुरुङ, सु.कृष्णबहादुर गुरुङ र सु.पदमबहादुर गुरुङलाई जिम्मा दिने भेलाले निर्णय ग¥यो । पृथ्वीचोकमा भारतीय सेनाका ५० जना भूपूहरु मिलेर २७ भदौ, २०३१ मा कम्पनी रजिस्ट्रार कार्यालयमा ३ लाख ५० हजारमा गण्डकी पेट्रोलियम कम्पनी प्रालि नाममा पेट्रोल पम्प सञ्चालनमा ल्याए । यो नै पोखराको दोस्रो पुरानो पेट्रोल पम्प हो । हाल स्थानान्तरण भइ पोखरा १०, अमरसिंहचोकमा सञ्चालित छ । यही कम्पनीमा उनी २०५७ सालदेखि कार्यालय सचिव भइ सम्पूर्ण जिम्मेवारी सम्हालेका हुन् ।

०३९ सालमै उनले तान्चोक गाउँमै सुन्तली खेती गरे । ६ सय बोट थिए । बर्सेनि २ लाखसम्म सुन्तला बेच्थे । अहिले पोखरामै बढी बसोबास भएकाले त्यहाँ हेरालु राखेका छन् । पहिलेजस्तो रेखदेख नहुँदा सुन्तला खेतीबाट खासै फाइदा हुन नसकेको उनी बताउँछन् । उनले लुम्ले कृषि अनुसन्धान केन्द्रमा सिनियर टेक्निसियन भइ करिब २२ वर्ष काम सेवा गरे । हंशबहादुर र मनसुवा दम्पतीका २ छोरा र २ छोरी छन् । जेठा छोरा अमेरिका छन् भने कान्छा नेपालमै व्यवसाय गर्छन् । बिहेबारी भइसकेका जेठी छोरी स्पेन र कान्छी हङकङ छन् । छोरातर्फ १ नाति र १ नातिनी तथा छोरीतर्फ २ नाति छन् । हाल पोखरा मालेपाटन आफ्नै घरमा बस्ने उनी बिहानै ४ बजे नै उठ्छन् । सामान्य योगा अभ्यास गर्ने उनी विशेषगरी हिँडडुल गर्न रुचाउँछन् । कहिलेकाही बुहारीले गाडीमा कार्यालय ड्रप गर्छिन् । नभए उनी कहिले सार्वजनिक गाडी चढ्छन् भने कहिले हिडेरै घर कार्यालय आउजाउ गर्छन् । उच्च रक्तचाप मेन्टेन गर्न औषधी चलाए पनि अन्य रोगव्याधले छोइसकेको छैन । आँखा प्रस्टै देख्छन् । कान ट्वाक्कै सुन्छन् । गत वर्ष उनलाई पोखरा ५ वडा कार्यालयले ज्येष्ठ नागरिकको रुपमा सम्मान गरेको थियो ।

बुढ्यौलीमा पनि हंशबहादुरको यो फूर्ति देखेर कम्पनी अध्यक्ष सुवेदार गणेशबहादुर गुरुङ पनि छक्क पर्छन् । कम्पनी सञ्चालक समिति सदस्य समेत रहेका नेपाल ओलम्पिक कमिटी उपाध्यक्ष तेजबहादुर गुरुङ भन्छन्, ‘उहाँ (हंशबहादुर) हाम्रो लागि प्रेरणाको स्रोत हो । उहाँलाई देखेर पनि हामीलाई अल्छी गर्ने छुट छैन । उहाँको इमानदारीसँगै कार्यालयको सहज व्यवस्थापनकै कारण २५ वर्षदेखि अनवरत् चलाइरहनु भएको छ ।’