पोखरा । फिर्के खोला अध्ययन टोलीले अन्तिम प्रतिवेदन पोखरा महानगर पालिकालाई बुझाएको छ । शनिबार टोलीका संयोजक वासुदेव पौडेलले मेयर धनराज आचार्यलाई प्रतिवेदन हस्तान्तरण गरे ।

अध्ययन टोलीको प्रतिवेदनअनुसार फिर्केको खोलाघरमा १ सय ६० संरचना निर्माण भएको छ । त्यसमध्ये १ सय ७ वटा अस्थायी छन् भने ५३ वटा स्थायी छन् । फिर्के मिच्नेमा व्यक्ति मात्रै नभएर सरकार र विभिन्न संघ संस्था समेत छन् । १ सय ३२ वटा संरचना व्यक्तिगत र बाँकी संरचना संस्थागत र सरकारी रहेको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । सशस्त्र प्रहरी बलको तालिम केन्द्रको दुईवटा भवन फिर्केको खोलाघरमा निर्माण भएको छ । कुवँर समाज घरका दुईवटा भवन पनि खोलाघरमै पर्छन् । बराल समाज घर, सोंपाल समाज घर र भयरथान महिला समूहको भवन फिर्के खोला बग्ने ठाउँबाटै पिलर ठड्याएर निर्माण गरिएको छ ।

‘कतिपय शतप्रतिशत र कतिपय आंशिक भाग खोलाघरमा बनेको पाइयो,’ प्रतिवेदनमा भनिएको छ । राधाकृष्ण मन्दिर र अँधेरीकुनाको सामुदायिक भवन पनि फिर्केमै बनेको छ । लिटिल स्टेप बोर्डिङ स्कूलका दुईवटा भवन, पोखरा इन्जिनियरिङ कलेज, बराल समाज घरको अर्को भवन, गिरी समाज घर, सोंपाल समाज घर, बगालेटोलको किरियापुत्री भवन, पोखरा फोटो ग्राफर संघ, अर्चलबोट किरियापुत्री भवन र पुन मगर समाजले फिर्केमाथि पक्की भवन बनाएका छन् । अर्को किरियापुत्री भवन, बराल कल्याण मन्दिर, शिव मन्दिर, राधाकृष्ण आश्रम, लायन्स क्लव भवन, इलेक्ट्रिक एसोसियसन र फिर्के तमु समाजको भवन पक्की बनेको छ ।

सरोकारवालासँगको छलफलपछि एउटा निर्णय लिन्छौं–
धनराज आचार्य
मेयर

अतिक्रमण र प्रदुषणका कारण खोलाको स्वतन्त्र वहावमा अवरोध सिर्जना भएको र अहिले पनि खोला किनारको सार्वजनिक जग्गाहरु अतिक्रमणको क्रम नरोकिएको प्रतिवेदनले जनाएको छ । ‘पाकापुस्ताको अनुभवमा केही वर्षअघिसम्म वरपरका नागरिकले फिर्केकै पानीले मही मोथेर नौनी निकाल्ने गरेका रहेछन् । नुहाउने, पौडी खेल्ने र वस्तुभाउलाई खुवाउन फिर्केको पानी पर्याप्त रहेछ,’ प्रतिवेदनमा भनिएको छ, ‘अहिले जताततै फोहोर छ । कतिपय ठाउँमा खोला खोज्नै मुस्किल छ ।’ २ दशकअघिसम्म फिर्केको पानी पिउन योग्य रहेपनि तीब्र सहरीकरणसँगै फिर्के प्रदुषित र अतिक्रमित भएको रिपोर्टमा उल्लेख छ । २ महिना लगाएर टोलीले फिर्केको अध्ययन गरेको थियो । ८ किलोमिटर लामो फिर्के खोला पोखराका ८ वटा वडा छिचोलेर बग्छ ।

अध्ययन टोलीले फिर्केको पश्चिमतिर ३ सय ३ र पूर्वतिर २ सय ८५ गरी ५ सय ८८ वटा सीमा स्तम्भ गाडिदिएको छ । अँधेरी कुनाबाट पोखराको मध्यभाग भएर बग्ने फिर्के फेवातालमा मिसिन्छ । २०३२ सालको नापीलाई आधार मानेर गरिएको अध्ययन अनुसार यो खोला ४ मिटरदेखि ९ मिटरसम्म गहिरो छ भने ३.३ मिटरदेखि ४० मिटरसम्म फराकीलो छ । तर अहिले कतिपय ठाउँमा खोलाको अस्तित्व समेत भेटिँदैन । अध्ययन टोलीले फिर्के बचाउन तत्कालै भौतिक संरचना निर्माणको काम रोक्न महानगरलाई सुझाएको छ । फिर्केमा पार्कसँगै पहुँच मार्ग, चेकड्याम, पैदल तथा साइकल ट्रयाक निर्माण गर्न सकिने सुझाव दिइएको छ ।

अध्ययन टोलीले प्रतिवेदन बुझाएसँगै अतिक्रमित संरचना हटाउने र सौन्दर्यीकरणको काम गर्ने मेयर धनराज आचार्यले बताए । ‘प्रतिवेदनले खोलाघर माथिको अवस्था देखाइदिएको छ । अब प्रतिवेदन कार्यान्वयन गर्नुछ,’ उनले भने, ‘सरोकारवालासँगको छलफलपछि एउटा निर्णय लिन्छौं । प्रतिवेदनले भत्काउनुपर्छ भनेका संरचना भत्किन्छन् ।’ फिर्केको मापदण्ड १० मिटर छ । तर १० मिटर कार्यान्वयनमा चुनौती देखेपछि महानगरले उक्त मापदण्डलाई ५ मिटरमा झार्ने तयारी गरेको छ । २०७५ पुस ६ गतेको कार्यपालिका बैठकले फिर्केको मापदण्ड १० मिटर कायम गरेको थियो । मेयर आचार्यले फिर्के कोरिडोर विकास कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने बताएका छन् । महानगरका अनुसार एसियाली विकास बैंकले पोखरामा दीगो पर्यटनका लागि विभिन्न परियोजना सञ्चालन गर्दैछ । उक्त परियोजनामा फिर्केलाई समेत समावेश गरिने महानगरले जनाएको छ । एडिबीले दीगो पर्यटनका लागि ७ अर्ब लगानी गर्दैछ ।