पोखरा । गण्डकी प्रदेशसभामा ६० सिट कायम छ । संविधानले व्यवस्था बमोजिम प्रदेश संसदमा ३३ प्रतिशत महिला सहभागिता पुर्‍याउन कम्तीमा २० जना महिला चाहिन्छ । प्रतिनिधिसभा तथा प्रदेशसभा निर्वाचन–२०७९ अन्तर्गत प्रदेशतर्फ प्रत्यक्षमा ३६ सिटमध्ये ३४ क्षेत्रका मतपरिणाममा २ जना महिलाले मात्र चुनाव जितेका छन् । गणना हुन बाँकी स्याङ्जा क्षेत्र २(१) र (२) मा महिला उम्मेदवार नै नभएकाले प्रत्यक्षमा महिला सहभागिता २ मै सीमित भयो ।

यसैले गण्डकी प्रदेश सभामा ३३ प्रतिशत अर्थात् २० जना महिला सहभागिता पुर्‍याउन १८ जना समानुपातिक प्रणालीबाटै लैजानुपर्ने बाध्यता छ ।

मंसिर ४ को चुनावमा गण्डकीमा प्रत्यक्षतर्फ ३६ सिटमा २ सय ३५ जनाको उम्मेदवारी परेको थियो । जसमा दलसहित स्वतन्त्र गरी २९ महिला प्रतिस्पर्धा थिए । प्रदेशको सबै क्षेत्रमा पाँचदलीय गठबन्धन र नेकपा (एमाले) बीच प्रतिस्पर्धा हुने निश्चित जस्तै थियो । तर, तिनै प्रमुख दल मानिएका पार्टीबाट कमै महिलाले अवसर पाए । यसबाट दलहरुले प्रत्यक्षतर्फ महिलालाई अवसर दिन अनुदार भएको प्रष्ट हुन्छ । यसको अर्थ प्रमुख राजनीतिक दलले महिला उम्मेदवारलाई विश्वास गरेनन् ।

गण्डकीमा एमालेले ३ महिलालाई प्रत्यक्षमा उम्मेदवार बनायो । पाँचदलीय गठबन्धनतर्फबाट मात्र १ जना महिला चुनावमा होमिए ।

एमालेले कास्की २ (२) मा मीना गुरुङ, स्याङ्जा १ (१) मा सीता सुन्दासलाई उम्मेदवारी बनाएको थियो । साथै एमालेले नवलपुर २(१) बाट पदमा जिसीलाई अघि सारेको थियो । तीमध्ये सीता सुन्दास र पदमा जिसी निर्वाचित भए । मीना गुरुङ पराजित भइन् । सुन्दासले माओवादीकी अमृता थापामगरलाई पराजित गरेकी हुन् । सुन्दासले १४ हजार ६ सय ९० मत प्राप्त गर्दा थापाले १३ हजार २ सय ६७ मत ल्याइन् । पदमाले माओवादी केन्द्रका सौगमकुमार सिरपालीलाई ४ हजार ६ सय ३८ मतले पराजित गरेकी हुन् । जिसीले १९ हजार ९ सय ३६ मत ल्याउँदा सिरपालीले १४ हजार ७ सय ५८ मत ल्याइन् ।

गण्डकी प्रदेशसभामा प्रत्यक्षमा महिलातर्फ एमालेका २ जना उम्मेदवारले मात्र चुनाव जिते

गठबन्धनको अर्काे दल माओवादी केन्द्रले स्याङ्जा १(१) मा अमृता थापामगरले मात्र उम्मेदवारी दिएकी थिइन् । त्यस्तै, एकीकृत समाजवादीकी कलिला खातुनले तनहुँ १(२) बाट उम्मेदवारी दिए पनि माओवादी केन्द्रका हरिबहादुर चुमानलाई चुनावमा सघाएर ब्याक भइन् । कांग्रेसले पाएको २१ ओटै क्षेत्रमा पुरुष उम्मेदवार उठायो । एकीकृत समाजवादीका २ सिटमा पनि पुरुष नै उम्मेदवार थिए ।

प्रदेशसभामा २ सिट जितेको एमालेलाई समानुपातिकमा ३३ प्रतिशत महिला पुर्‍याउन केही सहज देखिन्छ । तर, ठूलो दल कांग्रेस र माओवादीलाई सकस छ ।

२०७४ को चुनावमा समानुपातिकमा एमालेले १०, कांग्रेसले ९, माओवादीले ३ र तत्कालीन नयाँ शक्तिसँगै जनमोर्चाले १÷१ सिट जितेका थिए । अहिले पनि सोही आंकडाको केही सिट तलमाथि हुने देखिन्छ । त्यसबेला २ मात्र महिला सांसदले प्रत्यक्षमा चुनाव जितेका थ्एि । बाँकी सबै समानुपातिक कोटाबाट आएका हुन् ।

चुनावमा दलको सिन्डिकेट अद्यापि छ । त्यो तोडेर बाहिर आउन नसकेको महिलानेतृहरु नै गुनासो गर्छन् । दलहरुले महिलालाई अवसर नदिएर अन्याय गरेको प्रतिक्रिया सामाजिक सञ्जालमा आइरहेका छन् ।

संघमा गण्डकीबाट विद्यामात्र

गण्डकीबाट प्रतिनिधि सभा सदस्यमा १ मात्र महिला निर्वाचित भएकी छिन् । १८ सिट रहेको गण्डकीमा एमालेकी विद्या भट्टराई कास्की २ बाट निर्वाचित भएकी हुन् । उनले राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीका माधवप्रसाद कंडेललाई पराजित गर्दै दोस्रो पल्ट सांसद बनेकी हुन् ।

गण्डकीबाट एमालेले प्रतिनिधि सभाका ३ महिलालाई अघि सारेको थियो । जसमा विद्यासहित स्याङ्जा २ मा पद्मा अर्याल र बागलुङ २ मा मञ्जु शर्मा चालिसेलाई उठाएको थियो । स्याङ्जा २ को नतिजा आउन बाँकी छ ।

ठूला अन्य दल कांग्रेस, माओवादी केन्द्र र एकीकृत समाजवादीले गण्डकीबाट महिलालाई स्थान नै दिएनन् । तर कुल १ सय ९६ उम्मेदवारमध्ये एमाले, अन्य साना दल स्वतन्त्र गरी २० महिला उम्मेदवार थिए ।

प्रतिनिधि सभामा पनि ३३ प्रतिशत महिला सहभागिता पुर्‍याउन समानुपातिककै भर पर्नुपर्ने हुन्छ । प्रतिनिधि सभामा कुल २ सय ७५ सिटमा ३३ प्रतिशत महिला सहभागिता पुर्‍याउन कम्तीमा ९२ महिला सांसद आवश्यक पर्छ । तर प्रत्यक्षतर्फ १ सय ६५ सिटमा १ सय ५० सिटको टुंगो लाग्दा ८ जना महिलामात्र निर्वाचित भइसकेका छन् ।

जसमा कास्कीबाट विद्या भट्टराई, धनुषा ३ बाट जुलीकुमारी महतो र बारा ३ बाट ज्वालाकुमारी महतो निर्वाचित भएकी छिन् । रास्वपा काठमाडौं २ मा सोविता गौतम र ललितपुर ३ मा तोसिमा कार्की विजयी भए । कांग्रेसकी सीता गुरुङ तेह्रथुम १ बाट निर्वाचित भइन् । माओवादी केन्द्रकी रेखा शर्मा दाङ २ बाट र नागरिक उन्मुक्ति पार्टीकी रञ्जिता श्रेष्ठ कैलाली १ बाट निर्वाचित भए ।