राजन गोंगजु छैटौं संस्करणको टुर दी पोखराका संयोजक हुन् । झण्डै एक दशकदेखि पोखरामा साइकल यात्रालाई प्रवद्र्धन गर्दै आएको साइकल सिटी पोखरामा उनी उपाध्यक्षको भूमिकामा छन् । सोही संस्थाले आगामी पुस ९ गते पोखरामा १९ किलोमिटर दूरीमा ‘बृहत् टुर दी पोखरा’ आयोजना गर्दै छ । यसअघि पोखरा महानगरपालिकाले पुस ६ गते रानीवन क्षेत्रमा दोस्रो राष्ट्रिय मेयरकप साइकल दौड प्रतियोगिता आयोजना गर्ने छ । ‘बोसो पगाल, इन्धन नबाल भन्ने’ नारा बोकेको साइकल सिटीले पोखरा महानगरपालिकाको समन्वयमा आयोजना गर्न लागेको उक्त कार्यक्रमबारे आदर्श समाज संवाददाता रुपनारायण ढकालले गरेको कुराकानी यहाँ प्रस्तुत गरिएको छ :

टुर दी पोखरा आयोजना गर्नुको प्रमुख उद्देश्यहरु के–के हुन् ?

साइकल सिटीको मूल अवधारणा भनेको स्वास्थ्य, वातावरण र पर्यटन प्रवद्र्धन हो । साइकल चलाउनाले स्वस्थ रहन मद्दत पुग्छ । वातावरण भन्ने बित्तिकै साइकल चलाउनाले इन्धन खपत नहुने र वातावरण संरक्षणमा पनि टेवा पुग्ने भयो । अर्को टुरिजमको कुरा पनि छ, टुरिजम किन भने साइकल चढेर गाउँ गाउँ जान पनि सजिलो हुन्छ । एउटा कुरा के जोडौं भने केही समय पहिला हामीले राउन्ड दी बेगनास आयोजना गर्‍यौं, त्यो बेलाका हाम्रा फोटाहरु कताकताबाट बेलायती राजदूतको आँखामा परेछन् । ती फोटो देखेर राजदूत पोखरामा साइक्लिङ गर्न भनेर आउनुभयो । यसले पनि पर्यटनलाई बढाउन मद्दत पुग्यो । यसअघि नेपाल आयल निगम हाम्रो प्रायोजक थियो, यो पटक निरन्तरता हुन्छ कि अरु कसैसँग सहकार्य हुन्छ, हेर्दै जाऊँ ।

फ्रान्समा आयोजना गर्दै आइएको टुर दी फ्रान्ससँग मेल खाने गरी कार्यक्रमको नाम राख्नुभएको छ, त्यसैको नक्कल हो कि केही फरक अवधारणा पनि छन् तपाइँहरुका ?

टुर दी फ्रान्सकै कन्सेप्टमा टुर दी पोखरा भनेका हौं । तर कुरा के छ भने टुर दी फ्रान्सको अवधारणासँग मिल्दोजुल्दो कार्यक्रम यहाँ हुन सकेको छैन । फ्रान्सको कार्यक्रमले एक सय वर्षभन्दा बढी समय कटायो । त्यहाँ हरेक वर्ष कार्यक्रम र साइक्लिङको दूरी पनि बढी हुने गर्छ । त्यो हाइक्लासको पनि हुन्छ । तर हामी भने सिटी राइडमा नै सीमित भयौं । त्यसैले यो पटक हामीले नयाँ कार्यक्रमस्वरुप पुस ७ गते बागलुङ कालिका मन्दिरदेखि पोखराको विन्ध्यवासिनी मन्दिरसम्म ७२ किलोमिटर लामो साइकल र्‍याली पनि आयोजना गर्दै छौं । अर्को वर्ष हामी ७२ किमीभन्दा बढी दूरीको र्‍याली आयोजना गर्ने छौं ।

साइकल चढाइलाई प्रवद्र्धन गर्न पोखरामा गर्नुपर्ने थप कामहरु के–के छन् जस्तो लाग्छ, यहाँलाई ?

जतिसुकै जेसुकै भने पनि नीति निर्माताले नै भूमिका खेल्दा रहेछन् देश बनाउनका लागि र देशलाई कता लैजाने भनेर । अहिले पोखरा अस्तव्यस्त भइसकेको छ । यसरी नै पोखरा अगाडि बढे पोखराको हालत १० वर्षमा के होला । हामीले पोखरालाई काठमाडौं जस्तै वा अरु कतिपय सहर जस्तै प्रदूषणयुक्त बनाउने हो कि? यो कुरालाई सम्बन्धित निकायले आजैबाट ख्याल गरेर अगाडि बढ्न जरुरी छ । अबको १० वर्षमा पोखरालाई ग्रिनसिटीको रुपमा विकास गर्न योजनाबद्ध ढंगले अगाडि बढ्नुपर्छ । यसका लागि साइकल यात्रालाई प्रवद्र्धन र सार्वजनिक यातायातलाई व्यवस्थित र भरपर्दो बनाउन पनि जरुरी छ । यस्तो अवधारणा अगाडि बढाउन नेपालका हाकिमलाई गाडी नदिई मोटरसाइकल दिन सकिन्छ । कर्मचारीलाई साइकल दिन सकिन्छ । यसले इन्धनको बचतमात्र होइन, वातावरण पनि संरक्षण हुन्छ । त्यही भएर पोखरा महानगरपालिकाले आफूलाई कस्तो बनाउने भन्ने नीति अहिलेदेखि नै बनाएर अगाडि बढ्न जरुरी छ ।

लेक टु लेक अवधारणाअनुसार ७२ किलोमिटर लामो साइकल रुट बनाएका छौं । बाटोमा संकेतहरु पनि राखिएको छ

साइकलकै कुरा गर्दा यसको मूल्य पनि महँगो छ, साइकल खासमा गरिबले भन्दा पनि धनीले चढ्ने जस्तो साधन बन्न लाग्यो भन्नेहरु पनि छन्, के भन्नुहुन्छ ?

त्यस्तो होइन । यो कुरालाई दुई तरिकाले हेरौं । एउटा रोजीरोटी र कामका लागि साइकल चलाउने छन् । अर्को चाहिं स्वास्थ्य र व्यायामका लागि साइकल प्रयोग गर्नेहरु छन् । व्यायामको रुपमा प्रयोग गर्नेहरुले महँगो साइकल लिएका होलान् । काममा जानेले सस्तो साइकल लिएका हुन सक्छन् । सरकारले साइकल प्रवद्र्धन गर्नै चाहने हो भने गरिबहरुका लागि साइकलमा सब्सिडिज पनि दिन सक्छ । यसले इन्धन आयातको खर्च पनि बचाउँछ । महँगो र सस्तो साइकल भन्ने त गच्छेअनुसार किन्ने हो । मोबाइल कै कुरा गर्ने हो भने पनि त सस्तो महँगो सबै छन् नि । सस्तो महँगो भन्ने आवश्यकता र क्षमताले निर्धारण गर्ने कुरा हो ।

पोखराको काँठ क्षेत्र र वरपरका डाँडाकाँडा साइक्लिङका लागि कत्तिको उपयुक्त स्थलहरु हुन् ?

हामीले लेक टु लेक भन्ने अवधारणा ल्याएर ७२ किलोमिटर लामो साइकल रुट बनाएका छौं । बाटोमा यसका लागि संकेतहरु पनि राखिएको छ । फेवातालबाट सुरु भएर रुपाताल जोड्ने गरी यो रुट अगाडि बढाइएको हो । पोखराको रानीवन क्षेत्रमा पनि यस्ता रुटहरु रहेका छन् । पोखरा र वरपर अनगिन्ती रुटहरु साइकलका लागि उपयुक्त छन् । पुम्दीकोट, धम्पुस, अर्मला, लेखनाथ, घान्द्रुक लगायत पोखराका सबै क्षेत्रमा यस्ता रुटहरु प्रशस्त छन् । तिलिचो, मुक्तिनाथ, रारा लगायत क्षेत्रमा समेत नेपाली र विदेशी पर्यटक अहिले साइकल यात्रामा रमाउन जाने गरेका छन् । रारामा बढी मात्रामा नेपाली जाने गरेका छन् । तिलिचो र मुक्तिनाथमा हाम्रा साथीहरु पनि गएर आउनुभयो ।

अन्त्यमा, साइकलप्रेमीलाई केही आह्वान गर्न चाहनुहुन्छ कि ?

सर्वप्रथम त कार्यक्रमलाई सफल बनाउन मिडियाको सहयोग हामीले अपेक्षा गरेका छौं । साइकलयात्रा किन जरुरी छ र यसको महत्व के हो भन्ने मिडियाले सबैलाई बुझाउन सक्छ । साइकललाई शारीरिक अभ्यासको साधनको रुपमा मात्र नभई यातायातको साधनको रुपमा पनि प्रयोग गर्न सबैलाई आह्वान गर्न चाहन्छु । साइकलप्रेमी साथीहरुले त साइकलको महत्व बुझ्नुभएकै छ । टुर दी पोखराको र्‍यालीमा सबैलाई सहभागी हुन अनुरोध गर्दछु । सहभागीका लागि ज्याकेट लिए १२ सय रुपैयाँ लाग्छ । नत्र निःशुल्क नै हो । यो नेपालकै इतिहासमो ठूलो साइकल र्‍याली पनि हो । त्यसैले टुर दी पोखरा साइकलको कुम्भ हो । यसमा १ हजार ५ सयभन्दा बढी साइकलयात्रीले सहभागिता जनाउने छन् । यसमा मेचीदेखि महाकालीसम्मका साथीहरु सहभागी हुने छन् । वरिष्ठ हास्यकलाकारद्वय मदनकृष्ण श्रेष्ठ र हरिवंश आचार्य पनि सहभागी हुँदै हुनुहुन्छ । कतिपय देशका राजदूतलाई सहभागी गराउन पनि प्रयास गरिरहेका छौं । साइकल चढे पनि नचढे पनि आएर हौसला प्रदान गरिदिनुहोला भन्न चाहन्छु । साइकल नभएकाहरुका लागि पनि उक्त दिन सस्तो भाडादरमा साइकल उपलब्ध गराउने हाम्रो योजना छ । टुर दी पोखरामा र्‍यालीका अतिरिक्त रक्तदान, स्लोसाइकल प्रतियोगिता र साइक्लिङ जिकज्याक पनि समावेश गरिएको छ ।