पोखरा। असोजमा बेलायतबाट ‘प्ओर कोदोको रक्सी’ र ‘तीनपाने कोदोको रक्सी’ गरी २ प्रकारको रक्सी उत्पादन गरी बिक्री सुरु भयो । कोदो लिमिडेट कम्पनीका अनुसार ‘प्ओर कोदोको रक्सी’ प्रतिबोतल २५ पाउन्ड ९९ पेन्स र ‘तीनपाने कोदोको रक्सी’ को १२ पाउन्ड ९९ पेन्समा बिक्री गरेको छ । बेलायत बसोबास गर्ने नेपालीहरु जनक राई, जितेन्द्र चेम्जोङ, भरतमणि लिम्बु, आकाश सुनुवार, सुमन गुरुङले बेलायती बजारमा कोदोको रक्सीको ब्रान्डिङ गरेका हुन् ।
नेपालीले उत्पादन गर्ने कोदोको रक्सी विदेशमा ब्रान्डिङ भइसक्दा पनि नेपालमा यसको महत्व बुझेको पाइँदैन । यसकारण पनि गाउँघरमा बन्ने कोदोको रक्सीको सट्टा विदेशी मदिरा आयात अत्यधिक छ । गाउँघरमा बनाएको कोदोको रक्सी भने प्रहरीले जफत गर्नसम्म भ्याउँछन् । कारण गाउँघरमा कोदो, चामल, उवा र जौ आदिबाट बनेको रक्सीको अहिलेसम्म स्तर निर्धारण भएको छैन । न त नेपालका घरेलु रक्सीलाई कानुनी मान्यता नै दिइएको छ । कतिपय समयमा घरेलु रक्सी खाएकै कारण मानिसको ज्यान समेत गएको घटना छन् । तर घरेलु रक्सी बनाउने, खाने वा बिक्री गर्ने दर घटेको भने छैन । गाउँघरमा तयार गरिने रक्सी नेपालका आदिवासी जनजाति समुदायले उत्पादन गर्दै आएका छन् । नेपालका केही जातिको पूजाआजामै अनिवार्य छ, रक्सी । यसकारण पनि कोदोको रक्सी उत्पादनमा बन्देज नै लगाउन गाह्रो अवस्था छ ।
बेलायतमा कोदोको रक्सी बिक्री हुन थालेसँगै गण्डकी प्रदेशमा पनि यसको अनुसन्धान थालिएको छ । रक्सी कसरी बनाउने, मर्चामा कुन कुन जडिबुटी प्रयोग गर्ने, प्रचारप्रसार र प्रवद्र्धन कसरी गर्ने भनी अनुसन्धान सुरु भएको छ । यसमा चासो देखाएको छ–गण्डकी विश्वविद्यालयले ।
यसअघि, नेपालीको सीप बेलायतमा ब्रान्ड बन्नुअघि नै प्रदेश १ ले कोदोको रक्सीको ब्रान्डिङ गर्ने भनेको थियो । उक्त प्रदेशकी तत्कालीन सामाजिक विकासमन्त्री उषाकला राईले कोदोको रक्सीलाई ‘ब्रान्ड’ बनाउन लागि कार्यदल गठन गरेकी थिइन् । गत वैशाखमा बनाएको कार्यदलले कोदोको रक्सी ब्रान्डिङ, बजारीकरण तथा प्रवद्र्धन सम्बन्धमा अध्ययन गरिरहेको छ ।
गण्डकी विश्वविद्यालयका कुलपति प्राडा गणेशमान गुरुङले कोदोको रक्सीलाई कसरी ब्रान्डिङ गर्न सकिन्छ भनेर विश्वविद्यालय अनुसन्धानमा लागेको जानकारी दिए । स्थापनादेखि नै अध्ययन, अनुसन्धान र आविस्कारमा जोड दिएको विश्वविद्यालयले अध्ययनमा फार्मेसी, आइटी र स्पोर्टस् पढाइरहेको छ । आविष्कार केन्द्र बनाइरहेको छ भने अनुसन्धानमा कोदोको रक्सीबारे अध्ययन गरिरहेको उनले बताए । ‘गण्डकी प्रदेशमा गुरुङ, मगरलगायत जनजातिले रक्सी बनाउने अनि खान सबैले खान्छन्,’ उनले भने, ‘त्यो रक्सी कसरी ब्रान्ड बनाउने र विदेशबाट आउने मदिरालाई कसरी कम गर्न सकिन्छ भन्नेबारे अनुसन्धान सुरु गरिरहेका छौं ।’ जाँडमा प्रयोग हुने मर्चामा के–के हुने रहेछ र के कति मात्रामा प्रयोग गर्ने भन्ने विषयमा अनुुसन्धानका लागि प्रयोगशालामा पठाइएको प्राडा गुरुङले बताए ।
प्रदेशका कास्की, स्याङ्जा, म्याग्दी, लमजुङ र नवलपुरबाट रक्सी ल्याएर खाद्यबस्तु प्रयोगशाला गर्न काठमाडौं पठाइएको छ । साथै मर्चा परीक्षणका लागि रामपुरको कृषि क्याम्पसको प्रयोगशालामा लगिएको उनको भनाइ थियो । ‘हामीले प्रदेशका जिल्लाबाट रक्सी र मर्चा परीक्षणका लागि पठाएका छौं तर रिजल्ट आउन ढिलाइ भइरहेको छ,’ उनले भने ।
प्रयोगशालाको रिपोर्टमा रक्सीमा इथानेल, मिथानेल, कार्बाेहाइड्रेड लगायत के कति मात्रामा छ भन्ने पत्ता लाग्ने उनको भनाइ छ । त्यसपछि विश्व स्वास्थ्य संगठन र नेपाल सरकारले तोकेको मापदण्ड अनुसार छ वा छैन भन्ने अध्यन गर्न सहज हुनेछ । कोदोको रक्सीको फर्मुला, मर्चाको फर्मुला र तिनका स्वास्थ्य, सामाजिक र आर्थिक लगायत पाटोको अनुसन्धानपछि अन्य प्रक्रिया अघि बढ्ने उनको भनाइ छ ।
कुनै पनिको कामको सुरुवात विवाद आउने स्वीकार्दै प्रदेशका जनताको संस्कारसँग जोडिएको बस्तु कानुनी दायरामा ल्याउने काम प्रदेशले गर्न लागेको मुख्यमन्त्री कृष्णचन्द्र नेपाली पोखरेलले जानकारी दिए । ‘गण्डकी धेरै जनजातिको बाहुल्यता भएको प्रदेश हो । त्यसैले रक्सी भनेको संस्कारसँग जोडिएको पदार्थ हो,’ उनले भने, ‘यसलाई मदिराको रुपबाट हेर्नेभन्दा पनि कल्चरसँग जोडिएको छ ।’ पछिल्ला कानुनमा घरमा बनाइएका रक्सीले कानुनी मान्यता पाएका छैनन् । अनुसन्धानमा राम्रो नतिजा आएमा कोदोको रक्सीको उत्पादन र बजारीकरणमा जाने प्रदेश सरकारको योजना रहेको मुख्यमन्त्री पोखरेलले बताए ।
Related News
सम्बन्धित समाचार
सुनौली–मुक्तिनाथ धार्मिक मार्ग यात्रा सुरू
‘वन्यजन्तु संरक्षणमार्फत पर्यापर्यटन बढाऔं’
कथा सुन्न भक्तजनको आकर्षण
कन्या क्याम्पसमा प्राध्यापकको बिदाइ
हेमराज पहारी स्मृति पुरस्कारबाट सरुभक्त पुरस्कृत
hero news full width
मुख्य समाचार
गण्डकी प्रदेश सभाको बैठक अनिश्चितकालका लागि स्थगित
चोटिलो बन्दै गण्डकीको संसदीय राजनीति
वैशाख ७, २०८१पुरानो पोखरा जोगाउन पहल: मेयर आचार्य
वैशाख ६, २०८१सुदुरपश्चिममा सोडारी मुख्यमन्त्री नियुक्त
वैशाख ६, २०८१प्रेमील गजलकारको भावपूर्ण बिदाइ
वैशाख ५, २०८१अधिवेशन आह्वानप्रति कांग्रेसको आपत्ति, द्वन्द्व निम्तिन सक्ने चेतावनी
वैशाख ५, २०८१