जमुनावर्षा शर्मा- पोखरा, १३ जेठ । विश्वमा फैलिएको कोराना भाइरसको महामारीले नेपालमा समेत धेरैलाई निराश बनाइरहे पनि कास्कीको कुइरेडाँडावासीमा भने यो प्रकोपले माटोको माया जगाएको छ । यहाँका बासिन्दा गाउँ फर्क अभियान शुरु गरेर कृषि कर्ममा जुटेका छन् । देशका विभिन्न ठाउँका नेपाली यतिखेर कृषि कर्मप्रति आकर्षित भएका बेला कुइरेडाँडाका स्थानीयवासीमा पनि त्यही भावना जागृत भएको छ ।

पोखरा महानगरपालिका वडा नं २३ को उपल्लो भेग कुइरेडाँडा गएको करिब एक दशकदेखि सुनसान थियो । अवसरको खोजीमा गाउँ छाडेर हिँडेकाहरु कोरोना भाइरसको त्रासबाट जोगिन गाउँ फर्कन थालेसँगै गाउँको मुहार फेरिने आशा निकै पलाएको छ । अहिले नै गाउँ फेरिन थालिसकेको महसुस भएको छ ।

सोही गाउँका अर्जुन सुनार अहिले गाउँमा पुनः बस्ती बसाल्ने अभियानमा सक्रिय बनेका छन् । सेवानिवृत्त शिक्षक सुनार शारीरिकरुपमा अपाङ्ग छन् । कुइरेडाँडाको बसाइँ आफँैलाई सहज नभएपछि उहाँ पनि १० वर्षअघि ठूलाखेत झर्नुभएको थियो । “म सरकारी विद्यालयमा शिक्षण गर्थें, विभिन्न विद्यालयमा अध्यापन गराएँ, करिब एक डेढ घण्टासम्म हिँड्नुपर्ने भएकाले मलाई सहज भएन, अनि पाँचजनाको परिवारसहित ठूलाखेत झरेको हुँ”, सुनार भन्छन् । “अहिले समय बदलिएको छ, विदेश गएको छोरा फर्किएको छ, २४ वर्ष अस्थायी जागिरबाट ‘गोल्डेन हेण्डसेक’ बुझेर बसेको छु । आफू जन्मे हुर्केको माटोले बिस्तारै मलाई पिरोल्न थाल्यो, अब यहाँ केही गर्नुपर्छ भनेर म र यहाँका हामी स्थानीयवासी जुटेका छाँै ।”
पाँच वर्ष साउदी बसेको छोरा फर्केपछि उहाँमा अर्को खुशी पनि थपिएको छ । “कोरोना देखिनुअघि नै साउदीबाट छोरा फर्कियो, छोरा साथमा भएपछि थप ऊर्जा मिलेको छ, घरको आँगनसम्मै फैलिएको झाडी हटाउँदै अहिले घर मर्मत, सरसफाइ आदि काममा दिनचर्या बितेको छ ।”

साउदीबाट फर्किएका यहाँका अर्का स्थानीय मदन पनि अब गाउँको विकासमा लाग्ने बताउछन् । “आर्थिक अभाव पूरा गर्ने एउटै माध्यम विदेश हो कि भनेर विदेश हुइँकिएँ, कैयौँ भोगाइ र अनुभव लिएर फर्किएको छु, अब गाउँको विकासमा सक्रिय हुन्छु”, मदनले भने । कुनैबेला कवि, कलाकारदेखि आन्तरिक र बाह्य पर्यटकको बाक्लो उपस्थिति रहने यस ठाउँ सुनसान बन्दा ६० वर्षका बलवीर सुनारलाई पनि चिन्ता लागेको थियो । कोरोनाले गाउँको माया जगाइदिएपछि उनी अहिले खुशी छन् । “मेरो एक छोरा चार छोरी छन्, छोरीहरुको बिहे भयो, छोरा विदेश गयो, बुहारी नातिनातिना पढाउन ठूलाखेत झरिन् । गाउँमा हामी बूढाबूढी एक्लै भएपछि छोराले माथि बस्न नदिएर ठूलाखेत झरेका थियौँ । तर अहिले कोरोनाले गर्दा सबैले गाउँलाई माया गरेर फर्किन थालपछि हामी पनि आयौँ, औधी खुशी लागेको छ ।” विदेशमा रहेको छोरा पनि आउने तयारीमै रहेका र बन्दाबन्दीका कारण आउन नपाएको उनले बताए ।

सुनारले अहिलेसम्म पाँच घर परिवार यहीँ बस्नेगरी फर्किसकेका र अरु केही परिवार पनि अहिले घर वरपर सरसफाइ गर्दै बेँसी फर्किँदै गरेका र अब आउने तयारी गरिरहेका जानकारी दिए । “अहिलेको काम घर लिपपोत, बिग्रे भत्केको मर्मत गर्ने र बारीको झाडी पन्छ्याउने मात्रै भएको छ”, उनले भने । सुनारका अनुसार गाउँमा ताँमागीबाट पाइप जोडेर खानेपानी ल्याउने काम सम्पन्न भएको छ । खाली तारमा चट्याङ पर्दा आगो बल्ने खतराले सोलार प्रयोग गरिएको छ । कसैले टुकीको सहारामा अँध्यारो छिचोलिरहेका छन् । मोबाइल चार्ज गर्न समस्या पनि उत्तिकै झेल्नुपरेको छ । तर निरास छैनन् कोही पनि । भन्छन्, “अहिले व्यवस्था हुँदैछ सबैकुरा मिलेपछि बिजुलीको व्यवस्था पनि भइहाल्छ ।”

त्यसो त छ वर्षअघि नै यस गाउँका जीवन सुनारले पनि गाउँ फर्क अभियान चलाएका थिए । सुनारले कतारमा रहँदा नै सुनार समाज गठन गरी गाउँमा बस्ती बसाल्न करिब रु ६ लाख सङ्कलन गरेको बताए । “मैले धेरै प्रयास गरेँ तर सफल भएन, सुनार समाजबाट करिब रु ६ लाख पनि सङ्कलन भएको थियो, कसैले चासो नदिएपछि सबैलाई रकम फिर्ता गरियो, अहिले कोरोना त्रासले माटोको माया जगाइदियो, मलाई झन खुशी लागेको छ ।”

दश वर्ष कतार बसेर आउनुभएका सुनार वडा नं २३ को दलित समन्वय समितिको अध्यक्ष हुनुहुन्छ भने होमस्टे एशोसिएसन गण्डकीको सदस्य । कुइरेडाँडालाई एक नमूना बस्ती बनाएर, कोरोनापछिको एक आकर्षक गन्तव्य बनाउने लक्ष्य उनको छ । “यो सुन्दर बस्ती विभिन्न कारणले सुनसान भयो, धेरै प्रयासपछि अहिले सबै जागेका छन् । यसलाई होमस्टेदेखि सुनार समुदायको रहनसहन संस्कृति झल्कने सङ्ग्रहालयसमेत बनाएर नमूना बस्ती बनाउने सोँच छ”, उनले भने । सुनारले ४५ घर परिवारका करिब ६÷७ सय रोपनी जग्गा रहेको र अहिले गाउँको विकासमा साझा धारणा बनिसकेको बताए ।

कुइरेडाँडामा बस्ती बस्दै गरेको थाहा पाएपछि पोखरा महानगरपालिका कृषि तथा पशु विकास महाशाखा प्रमुख मनहर कडरियाले मौसमी लहरे बालीका २०० बिरुवा उपलब्ध गराउनुभयो । उहाँले डाँडाको माटोमा उब्जनी हुने सुन्तला, कागती, घिरौँला, करेलाको बिरुवासँगै काँक्राको बीउ प्रदान गरेको जानक